కోయిలత

ప్యార్ కియాతో డర్నాక్యా...
జబ్ ప్యార్ కియాతో డర్నాక్యా...

రంగీలారే- తేరే రంగ్‌మే
యూ రంగాహై- మేరా మన్....

యే జిందగీ ఉసీకిహై- జో కిసీకా హోగయా
ప్యార్‌హీ మే ఖోగయా...

ఓ సజ్‌నా... బర్‌ఖా బహార్ ఆయీ
రస్‌కీ పుహార్ లాయీ- అఖియోమే ప్యార్ లాయీ...

నైనా బర్ సే- రిమ్‌జిమ్ రిమ్‌జిమ్
పియా తోరే ఆవన్ కీ ఆస్....

ఠండీ హవాయే- లెహెరాకే ఆయే
రుత్‌హై జవా ఉన్‌కో యహా- కైసే బులాయే....

ఈ పాటలన్నీ ఆమెవి.
పంచి ఇచ్చిన ఈ పూలన్నీ ఆమెవి. ఈ మాధుర్యం అంతా ఆమెది.
పాట పట్ల ఉన్న ఈ ప్రేమ అంతా అమెదే.
ఇవాళ దేశం ఆమె పాటను సెలబ్రేట్ చేసుకుంటుంది.
ఒక వేడుకగా ఆమెతో గొంతు కలుపుతుంది.
హ్యాపీ బర్త్ డే టు యూ లతా.

ఇవాళ పాటలు మళ్లొక్కసారి శిశువులై కేరింతలు కొడతాయి. బుగ్గల మీద రంగులు పూసుకొని తియ్యగా నవ్వుతాయి. ఉదయపు నీరెండలో మెత్తగా దోగాడతాయి. మద్యాహ్నం హటాత్తుగా కురిసే కుంభవృష్టిలో రోడ్డువారగా నిలబడి తడిసి ముద్దవుతాయి. సాయంత్రపు పూట తొలిప్రేమలో ఉన్న ఒక జంట పెదాలకు పల్లవుల రుచిని అద్దుతాయి. పాటలు ఇవాళ పాటను ప్రేమించే ప్రతి ఒక్కరి గుండెను లతలా అల్లుకుపోతాయి. లతల్లా పెనవేసుకుపోతాయి.

ఆయేగా... ఆయేగా...
ఆనే వాలా ఆయేగా.. ఆయేగా...

లతా మంగేష్కర్ పాటను ఈ దేశం క్రితం జన్మ నుంచీ వింటోంది. బహుశా రాబోయే జన్మలో కూడా వింటుంది. మరో పది జన్మలైనా వింటుంది. ఎందుకంటే లతా పాటలో ఆర్ట్ ఉంది, క్రాఫ్ట్ ఉంది. ఈ రెంటినీ రెండు రెక్కలుగా చేసుకున్న ఈ పిట్ట అందుకే రివ్వున ఎగురుతూనే ఉంది.

పంఛీ బనూ ఉడ్‌తీ ఫిరూఁ... మస్త్ గగన్ మే
ఆజ్ మై ఆజాద్ హూ...
దునియాకే చమన్ మే....

తండ్రి ఉన్నట్టుండి కన్నుమూస్తే ఇంటిని మోసే బాధ్యత లతా మీద పడింది. ముగ్గురు చెల్లెళ్లు, తమ్ముడు, తల్లి.... గొంతులో పాట తప్ప తినడానికి మరేమీ లేని పేదరికమూ. వాళ్లను పోషించడానికి లతా రోజూ ఒక గొడుగు పట్టుకొని స్టూడియోల చుట్టూ తిరిగేది. అవకాశాల కోసం అర్థించేది. నూర్జహాన్, రాజ్‌కుమారి, షంషాద్ బేగం, సురయ్యా, గీతారాయ్... వంటి స్టార్స్ మధ్య హిందీ వచ్చీరాని, ఉర్దూ వచ్చీరాని, నాగరీకుల భాష వచ్చీరాని ఈ మరాఠీ అమ్మాయి కాసింత ఆత్మవిశ్వాసపు ఆక్సిజన్ కోసం వెంపర్లాడింది. చివరకు సంగీత దర్శకుడు ఖేమ్‌చంద్ ప్రకాష్ తన ‘మహల్’ సినిమాలో ‘ఆయేగా... ఆయేగా’ పాటతో ఆమెను ఈ లోకం మీదకు క్షిపణిలా వదిలి పెట్టాడు. దానిని దొరకబుచ్చుకున్న మరో సంగీత దర్శకుడు సి.రామచంద్ర ఆమె చేత ‘ధీరేిసీ ఆజారీ అఖియన్‌మే’ పాడించాడు. శంకర్ జైకిషన్‌లు ఊరుకోక ‘జియా బేకరార్ హై’... అనిపించారు.

అంతటితో లతా అందరినీ తోసి ముందుకు వచ్చి నిలబడింది.

ఆపైన నౌషాద్, మదన్‌మోహన్, ఎస్‌డి బర్మన్, లక్ష్మీకాంత్-ప్యారేలాల్... ప్రతి ఒక్క సంగీతదర్శకుడు తమ బాణీలను ఆమె పాదాల దగ్గర పెట్టి పునీతులయ్యారు.

కుఛ్ దిల్ నే కహా- కుచ్‌భీ నహీ
కుఛ్ దిల్‌నే సునా- కుచ్ భీ నహీ....

ఇక రఫీ, ముఖేష్, కిశోర్‌కుమార్ రంగంలో దిగారు. లతా గళానికి తమ గళం చేర్చి యుగళగీతాల మకరందాన్ని కుమ్మరించారు.

తేరి బిందియా రే-
రే ఆయ్ హాయ్- తేరి బిందియారే...

మన్నా డేతో- ఏ రాత్ భీగీ భీగీ తక్కువా? తలత్, హేమంత్ కుమార్, సురేష్ వాడ్కర్, ఏసుదాస్, బాలసుబ్రహ్మణ్యం.... అందరూ ఆమె పాటకు బోయీలైనవారే. వంతపాడినవారే.

సాధారణంగా అందరూ ఎవరెస్ట్ ఎక్కుతారు. ఎవరెస్ట్ ఉంది కనుక ఎక్కుతారు.

కాని, లతా తనే ఎవరెస్ట్‌గా మారి, ఆపైన తానే దానిని అధిరోహించింది.

శిఖరమే లతా. లతే శిఖరం.

ఆమెకు జయం. ఆమెకే జయం.

రజనీగంధా ఫూల్ తుమ్హారే....

లతాకు మంచి పాటలు యిచ్చిన సంగీతదర్శకుడిగా మదన్‌మోహన్ పేరు చెబుతారు. కాని సలీల్ చౌధురి ఆమెకు చాలా విలువైన పాటలు కానుకగా యిచ్చాడు. రజనీగంధా పాటతో పాటు ఛోటీసీ బాత్‌లోని ‘నజానే క్యూ’... అద్భుతం.

హవామె ఉడ్‌తా జాయే... మొర లాల్ దుపట్టా మల్‌మల్‌కా....
బర్‌సాత్

లతా పాటలంటే నాకు చిన్నప్పటి నుంచి అభిమానం. ఆమె పాటల్లో నాకు నచ్చినవి చాలా ఉన్నా బర్‌సాత్‌లోని ‘హవామె ఉడ్‌తా జాయే’... పాట చాలా యిష్టం. దాని చిత్రీకరణ కూడా బాగుంటుంది. బర్సాత్ చిత్రం సంగీతదర్శకులైన శంకర్ జైకిషన్‌తో పాటు లతాకు కూడా మంచి పేరు తెచ్చి పెట్టింది. ఏమైనా ఆ సినిమాలూ ఆ పాటలూ ఆ కాలం, మా కాలం వేరు.

-పి.సుశీల, గాయని

రసిక్ బలమా....
చోరీచోరీ

ఈ పాట చుట్టూ ఎన్ని జ్ఞాపకాలు. మావారు రామప్రసాద్ నేను ఈ పాట పాడుతుండగానే విని నా ప్రేమలో పడ్డారు. లతా పాడిన ఈ పాటను నేను చాలా యిష్టంగా పాడేదాన్ని. ఏవిఎం స్టూడియోలో స్టాఫ్ ఆర్టిస్ట్‌గా ఉద్యోగం కోసం నన్ను ఆడిషన్‌కు పిలిచినప్పుడూ మా వారు కోరగా ఇదే పాట పాడాను. వెంటనే సెలెక్ట్ అయ్యాను. ఎవరో కొత్త అమ్మాయట లతా పాట బాగా పాడిందట అని మద్రాస్‌లో టాక్ వస్తే తమిళ భాషలో మొదట అవకాశాలు వచ్చాయి. ఆ తర్వాత తిలక్ గారి సినిమాలో ‘నీ ఆశ అడియాస’ మొదటగా పాడాను. లతాతో నాకు పరిచయం తక్కువ. కాని తన సిల్వర్ జూబ్లీకి నన్ను ఆహ్వానించారు. నేను ఒకసారి బాంబేకి కచ్చేరి ఇవ్వడానికి వెళ్లి వాళ్లింటికి వెళ్లినప్పుడు ఆమె నన్ను బాగా రిసీవ్ చేసుకున్నారు. నేను పాడిన ‘నీ లీల పాడెద దేవా’... పాట రికార్డు తన దగ్గర ఉన్నట్టు చెప్పారు. లతా ఏం పాడినా బాగుంటుంది. ఆమె ఏ పాటైనా బాగుంటుంది. రసిక్ బలమా... యింకా రసాలూరుతూ ఉంటుంది.

-ఎస్.జానకి, గాయని

తూ జహా జహా చలేగా... మేరా సాయా సాత్ హోగా...
మేరా సాయా

మదన్‌మోహన్ మ్యూజిక్ డెరైక్షన్‌లో లతా పాడిన ఈ పాట నా ఆల్‌టైమ్ ఫేవరెట్. ఉదయ్‌పూర్ లేక్ ప్యాలెస్‌లో తీసిన ఈ పాట చూడ్డానికి వినడానికి కూడా అద్భుతంగా ఉంటుంది. పాటలు చాలామంది పాడతారు. కాని లతా గొంతులో ఉండే క్లుప్తత, స్పష్టత, నిర్దిష్టత చాలా అరుదు. అది ఆమె ప్లస్ పాయింట్. లతాగారిని ఒక్కసారే కలవగలిగాను. అదీ... హైద్రాబాద్‌లో ఘంటసాల గారి విగ్రహం స్థాపించినప్పుడు. బాలూగారు ఏర్పాటు చేసిన ఈ కార్యక్రమంలో ఆమె చేతుల మీద మెమెంటో తీసుకున్నాను.

-కీరవాణి, సంగీత దర్శకుడు

దిల్ క దియా జలాకె గయా... ఏ కౌన్ మెరీ తన్హాయీ మే....
ఆకాశ్ దీప్...

లతా పాటలు లక్ష ఉన్నాయి. కానీ నా ఫేవరెట్ మాత్రం ‘దిల్ క దియా’... మాత్రమే. ‘నిమ్మీ’ మీద తీశారా పాటని. చిత్రగుప్త సంగీతం. లతా దీనిని ఎలా పాడాలంటే దాదాపు చెవిలో గుసగుసగా వినిపిస్తున్నట్టుగా ఉంటుంది. ఈ పాటంటే నాకు పిచ్చి. అందుకే నేను దర్శకత్వం వహించిన తొలి సినిమా ‘అగ్నిప్రేవేశం’లో కూడా దీనిని ఉపయోగించాను. నేను రాసిన ‘ఆఖరిపోరాటం’ కోసం బాలూతో లతా డ్యూయెట్ పాడారు. వేటూరి రాసిన పాటకు ఇంగ్లీష్ ట్రాన్స్‌లేషన్ అడిగారామె. ఎందుకండీ అన్నాన్నేను. పాట భావం తెలుసుకోకుండా ఎలా పాడటం అని ప్రశ్నించారామె. ఇవాళ రకరకాల భాషల నుంచి వచ్చి, పాట భావం తెలుసుకోకుండా పాడేసి వెళుతున్న అనేక మంది గాయకులు ఈ ముఖ్య విషయాన్ని లతా నుంచి నేర్చుకోవాలి.

- యండమూరి వీరేంద్రనాథ్, రచయిత

ఆజారే మైతో కబ్ సే ఖడీ ఇస్ పార్...
మధుమతి

నాకు లతా అనగానే ఎప్పుడూ గుర్తొచ్చే పాట యిది. సలీల్ చౌదురి సంగీతంలో ‘మధుమతి’ కోసం ఆమె పాడిన ఈ పాట ఎంత మధురంగా ఉంటుందో చెప్పలేదు. దీని రాగం ‘పహాడీ’ అనుకుంటాను. లతా గారితో మరో గొప్ప జ్ఞాపకం కూడా ఉంది. అదేమిటంటే ఒకసారి ఏదో పని మీద లతా మద్రాసు వచ్చారని తెలియగానే ఇళయరాజా వెంటనే నన్ను పిలిపించి ఏదైనా పాట రికార్డు చేద్దామన్నారు. వెంటనే నేను అప్పుడు నేను తీయాలనుకున్న ‘గాలికొండపురం రైల్వేగేటు’ సినిమా కోసం ఆమెతో ఒక పాట పాడించి రికార్డు చేశాను. లతాతో పాటు ఆమె చెల్లెలు ఉషా కూడా వచ్చారు. ఆ సినిమా నేను తీయలేదు. కాని ఆ పాట యింకా నా దగ్గరే ఉంది. ప్రజలకు చేరడం మధుమతిలానే ఎదురుచూస్తూ ఉంది.

- వంశీ, దర్శకుడు

కుచ్ నా కహో.. కుచ్ భీ నా కహో...
1942 ఏ లవ్‌స్టోరీ

మై గాడ్.. లతా గురించా? ఆమె గురించి మాట్లాడేంత పెద్దవాణ్ణా నేను. కాని ఆమె పాటలంటే ఎవరికి యిష్టం ఉండదు? నా లాంటి సంగీత దర్శకుడికి ఆమె గొంతే ఒక ఇన్‌స్పిరేషన్. ఆర్‌డి బర్మన్ సంగీతంలో లతా పాడటం కొంచెం తక్కువ. కాని అదే ఆర్‌డి బర్మన్ దర్శకత్వంలో 1942 ఏ లవ్‌స్టోరీ కోసం ఆమె పాడిన కుచ్ నా కహో... అద్భుతం. ఎన్ని సార్లు విన్నానో. ఆ పాట గొప్పదనం గురించి ఏం చెప్పమంటారు చెప్పండి.

- దేవిశ్రీ ప్రసాద్, సంగీత దర్శకుడు

అజీబ్ దాస్‌తాఁ హై ఏ.....
దిల్ అప్‌నా ఔర్ ప్రీత్ పరాయే....

నేను మా నాన్నగారి ఉద్యోగరీత్యా ఎక్కువగా రాజస్తాన్‌లో పెరిగాను. అక్కడ ఉన్నంతకాలం నాకు హిందీ పాటలు ముఖ్యంగా లతా పాటలే కాలక్షేపంగా ఉండేవి. నాకు హిందీ సినిమాలలో షోలే అంటే ఎంత పిచ్చో లతా పాటలు కూడా అంతే పిచ్చి. దిల్ అప్‌నా ఔర్ ప్రీత్ పరాయేలో అజీబ్ దాస్‌తా హై ఏ పాట చాలా బాగుంటుంది. అప్పుడప్పుడు హమ్ చేసుకుంటూ ఉంటాను.

- రవితేజ, సినీనటుడు

తుమ్ క్యా జానో తుమ్హారీ యాద్‌మే...
షిన్‌షినాకి బబ్లాబూ

లతా రానంత వరకు సంగీత దర్శకులు పాడుకుంటూ నటించే హీరో హీరోయిన్ల పరిమితులకు లోబడి పాటలు ట్యూన్ చేసేవారు. లతా వచ్చాక ఆ శృంఖలాలు తెంపేసింది. మ్యూజిక్ డెరైక్టర్‌లు లతా ఉందనే ధైర్యంతో పాటను తమకు కావలసిన రేంజ్‌కు తీసుకెళ్లారు. ఒక వందమంది పాటల రచయితల పాటలు, అవి ఎంతో గొప్పగా ఉన్నా, కేవలం లతా పాడటం వల్ల మరో మెట్టు రాణించాయి. చాలా సాదాసీదా సన్నివేశాలు కూడా లతా పాటలోని భావావేశం వల్ల వింతపరిమళం అద్దుకొని శోభిల్లాయి. భారతదేశంలో దాదాపు 99 శాతం జనాభాకు లతా తెలుసు. లతా పాట తెలుసు. వారికి హిందీ సినిమా అంటే లతా పాటలే. ఈ కీర్తి కనీసం మరో వందేళ్లైనా ఉంటుంది.

-వి.ఎ.కె. రంగారావు, సినీ సంగీత విమర్శకులు