Kanne Pillavani Kannulunnavani - AAKALI RAJYAM

Aakali Rajyam - kanne pillavani kannulunnavani

Movie: Aakali Rajyam

Song: kannepillavani kannulunnavani

Composer: M.S.Viswanathan

Notes: n. s r2 g3 m1 p d2 n3 S

  b. c d  e  f  g a  b  C      

Source: http://www.tfmpage.com/notes/old/sippi_vns.txt

Youtube: http://www.youtube.com/watch?v=Wli9w8HPTBQ

Pallavi

kannepillavani kannulunnavani ennenni vagalu potunnavee chinnari

c  c c c  c c  b.c  c c  c c  b.cc  c b.c c  b.c  d c d b.b.b.

chinnanavvunavvi  vannelanni ruvvi ennennikalalu rappinchave ponnari

b. b.  b.b. b.b.  a. b.  b.b. b.b. b.b.b.  b.b.  b.c d  e f  e dcc

sangeetam nuvvaitE saahityam nenauta

e  e   f  e  d de  d  c  cd  dfe c

Stanza 1:

swaramu neevai swaramuna padamu nenai

e fe fg f  e   f  e c  d efe eg f  e

gaanam geetamkaadaa

a# ag  f ed  a#.a.

kavini nenai naa..looo kavita neevai

a.a#.c a#.a. a#.a.f.g. a.a#.c a#.a.

kaavyam  ainadiii thalapoo palukO manaso

a.a#.c   d e fdf  e  c de  da#.cd f e c

Stanza 2:

tanana tanana tanna taana annaaa taLam okaTe kaada

e f  f e g g  f e   f e   c  d   e f f ea ga f e

padamu  cherchi paatakurcha leda

a#a# a# a g     ff   f e d  a#.a.

tanini   dasasa annaaa needaanannaa swarame  raagam kaadaa

a.a#.a#. a.cc   a#.a.  a#.a. f. g.  a.a#.a#. a.dcd  a#.a.

neevu  nEenaneeeee anna manamE  kaaadhaaaaa

a.a#.c d  e   f df e    c c de  dfda#.a#.cd dfe dc c

Read More

PANCHADARA BOMMA BOMMA NOTATIONS (CLASSICAL)

Language : Telugu Song : Panchadara Bomma Movie : Magadheera Defaults : s r2 g3 m1 p d2 n3 (See Legend for more details) Scale : C Meter : 4/4 Pallavi Panchadhara bomma bomma pattuko vadhanakamma d S R G R S R G d d d p p p d d Am G Am Manchupoola komma komma muttuko vadhanakamma d S R G R S R G d d d p p p d d Am FM7 G Am Chetine taakodhante chenta ke raavodantae emavthanammaaa R R RS R G R S R R RS R G R S~R RG R S S~~R Dm Am Dm Am Dm G Ninnu pondetanduke puttanae gumma S d S S R S d S S S R GR RS C Nuvvu andakapothe vrudha ee janma S d S S S R Sd S S SR GR RS C Nuvvu andakapothe vrudha ee janmaaa aaaa aaaa aaaa S d S S S R Sd S S R GR SRGR SRGR SRGR SRGR C Am Charanam 1 puvvu paina cheyeste kasiri nannu tittindhe G P G P GG2G2GG S S G R S d S~dd~p C Am F pasidi puvvu nuvvani pampindhe p p d d~RR R G R R~SS~RR~G Dm G C Nuvvu raaku naa ventaayee bhumi chuttu mullantaa p p p p p~d d d~SS~p p p p p d d d~S C F C F antu kunte mante vollantha p p p p p~dd d d~SS~p C Dm G4(7) G Theega paina cheyesthe thitti nannu nettindhe G P G P GG2G2GG S G R S d S~dd~p Am7 G#aug C FM7 Merupu theega nuvvani pampindhe p p d d~R R R G R R~SS~RR~G Dm7 G C Merupu venta urumantaa urumu venta varadanta p p p p p pd d d~S pp p p p p d d d C F C F nee varada laaga maarudu muppantaa G G G G G~SS S~RR S Sp p~dd~p Dm G C varadainaa varamani bharistanamma S d d~SS R R S d S S R GR RS C munakaina sukamani vodestanamma S d d~SS R R S d S S R GR RS C F C Ninnu pondetanduke puttanae gumma S d S S R S d S S S R GR RS C F C Nuvvu andakapothe vrudha ee janmaaa aaaa aaaa aaaa S d S S S R Sd S S R GR SRGR SRGR SRGR SRGR C Am

Read More

Ragas of FEW TELUGU SONGS

Ragam	Song	Movie	Remarks / Guest Notes
Shudda Dhanyasi (S G2 M1 P N2 S')	Alalu kalalu egisi egisi	Seetaakokachiluka
	Gopemma chetilo goru mudda	Preminchu Pelladu	G3 in charanam
	Raallallo isakallo raasaanu iddari perlu	Sita Rama kalyanam
	Raayini aadadi chesina raamudivaa	Trishulam
	Shubhalekha raasukunna	Kondaveeti Donga
	Srirastu Shubhamastu	Pelli Pustakam
	Suryudu choostunnadu	Abhimanyudu
	Naakoka Srimati kaavaali	Mundadugu	R2 in charanam
Madhyamavati (S R2 M1 P N2 S')	Adivo Alladivo Srihari vaasamu	Annamayya
	Alaa choodu prema lokam	Preminchukundaam raa
	Gajje ghallu mannado gunde jhallu manndo	Baava Baavamaridi
	Jaanaki raamula kalayanaaniki jagame	Samsaaram oka chadarangam
	Manasaa palukave madhu maasapu	Shubhaakaankshalu
	Priyaraagaale gundelona pongutunna	Hello Brother
	Raamsakkanodamma sandamaama	Raaja kumaarudu
	Suvvi suvvi suvvalamma	Swathi mutyam
	Tolisaari mimmalni choosindi modalu	Srivaariki Premalekha
Kalyani (S R2 G3 M2 P D2 N3 S')	Idi teeyani vennela reyi	Premalekhalu
	Kudi edamaite porapaatu	Devadasu
	Manasaa tulli padake	Srivaariki Premalekha
	Totalo naa raaju

Read More

Shri Hanuman Chalisa - Western Notations

1

Jai Hanuman Gyan Gun Sagar Jai Kapis Tihun Lok Ujagar 

D E A A B A G F# E A G F# E D b b E E E D D

Ram Doot Atulit Baldhama Anjani Putra Pavan Sut Nama
D E A A B A G F# E E A G F# E D b b E E E D D

Mahavir Vikram Bajrangi Kumati Nivar Sumati Ke Sangi
D E A A B A G F# E E A G F# E D b b E E E D

Kanchan Varan Viraj Subesa Kanan Kundal Kunchit Kesha
D E A A B A G F# E E A G F# E D b b E E E D

Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram
F# A C+ B C+ B A G F# E F# A F# A C+ B C+ B A G F# E F# A

2

Hath Vajra Aur Dhwaja Viraje Kaandhe Moonj Janeu Saaje
G E A A A B C+ B AA G E A A B C+B A A

Shankar Suvan Kesri Nandan Tej Prataap Maha Jag Vandan
G E A A B C+B A A D+ C+ B A F# G B A G E E

Vidyavaan Guni Ati Chatur Ram Kaj Karibe Ko Aatur
D E A A B A G F# E E A G F# E D b b E E E D D

Prabhu Charitra Sunibe Ko Rasiya Ram Lakhan Sita Man Basiya
D E A A B A G F# E E A G F# E D b b E E D D

Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram
F# A C+ B C+ B A G F# E F# A F# A C+ B C+ B A G F# E F# A

3

Sukshma Roop Dhari Siyahi Dikhava Vikat Roop Dhari Lank Jalava
G E A A A B C+ B AA G E A A A B C+ B AA

Bhim Roop Dhari Asur Sanhare Ram Chandra Ke Kaaaj Sanvare
G E A A A B C+ B AA D+ C+ B A F# G B A G E E

Laye Sanjivan Lakhan Jiyaye Shri Raghuvir Harashi Ur Laye
D E A A A B A G F# E E A G F# E D b b E E E D

Raghupati Kinhi Bahut Badai Tum Mam Priye Bharati Sam Bhai
D E A A A B A G F# E E A G F# E D b b E E E D

Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram
F# A C+ B C+ B A G F# E F# A F# A C+ B C+ B A G F# E F# A

4

Sahas Badan Tumharo Jas Gaave As Kahi Shripati Kanth Lagaave
G E A A B C+ B A A G E A A A B C+ B A A

Sankadhik Brahmaadi Muneesa Narad Sarad Sahit Aheesa
G E A A B C+ B A A D+ C+ B A F# G B A G E

Yam Kuber Dikpaal Jahate Kavi Kovid Kahi Sake Kahante
D E A A B A G F# E E A G F# E D b b E E E D

Tum Upkar Sugreevahin Keenha Ram Milaye Raj Pad Deenha
D E A A B A G F# E E A G F# E D b E E E D

Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram
F# A C+ B C+ B A G F# E F# A F# A C+ B C+ B A G F# E F# A

5

Tumhro Mantra Vibheeshan Maana Lankeshwar Bhaye Sab Jag Jana
G E A A B C+ B A A G E A A A A C+ B A A

Yug Sahasra Yojan Par Bhanu Leelyo Tahi Madhur Phal Janu
G E A A B C+ B A A D+ C+ B A F# G B A G E E

Prabhu Mudrika Meli Much Mahee Jaladhi Langhi Gaye Achraj Nahee
D E A A B A G F# E A G F# E D b b E E E D

Durgam Kaj Jagat Ke Jete Sugam Anugraha Tumhre Tete
D E A A B A G F# E E A G F# E D b b E E E D

Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram
F# A C+ B C+ B A G F# E F# A F# A C+ B C+ B A G F# E F# A

6

Ram Duwaare Tum Rakhvare Hot Na Agya Binu Paisare
G E A A A B C+ B A A G E A A A B C+ B AA
Sab Sukh Lahai Tumhari Sarna Tum Rakshak Kahu Ko Darna
G E A A B C+ B A A D+ C+ B A F# G B A G E E
Aapan Tej Samharo Aape Teenon Lok Hankte Kanpe
D E A A B A G F# E E A G F# E D b E E D
Bhoot Pishaach Nikat Nahin Aave Mahavir Jab Naam Sunave
D E A A B A G F# E E A G F# E D b b E E D D
Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram
F# A C+ B C+ B A G F# E F# A F# A C+ B C+ B A G F# E F# A

7

Nase Rog Harae Sab Peera Japat Nirantar Hanumat Beera
G E A A B C+ B A A G E A A A B C+B A A
Sankat Se Hanuman Chhudave Man Kram Vachan Dhyan Jo Lave
G E A A B C+ B A A D+ C+ B A F# G B A G E E
Sab Par Ram Tapasvee Raja Tin Ke Kaj Sakal Tum Saja
D E A A B A G F# E E A G F# E D b b E E D D
Aur Manorath Jo Koi Lave Soi Amit Jeevan Phal Pave
D E A A A B A G F# E E A G F# E D b b E E D D
Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram
F# A C+ B C+ B A G F# E F# A F# A C+ B C+ B A G F# E F# A

8

Charon Jug Partap Tumhara Hai Par Siddh Jagat Ujiyara
G E A A B C+ B A A G E A A B C+ B AA
Sadhu Sant Ke Tum Rakhware Asur Nikandan Ram Dulare
G E A A A B C+ B AA D+ C+ B A F# G B A G E E
Ashta Siddhi Nav Nidhi Ke Data As Var Deen Janki Mata
D E A A B A G F# E E A G F# E D b b E E D
Ram Rasayan Tumhare Pasa Sada Raho Raghupati Ke Dasa
D E A A B A G F# E E A G F# E D b b E E E D
Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram
F# A C+ B C+ B A G F# E F# A F# A C+ B C+ B A G F# E F# A

9

Tumhare Bhajan Ram Ko Pave Janam Janam Ke Dukh Bisraave
G E A A B C+ B A A G E A A A B C+ B AA
Antkaal Raghuvar Pur Jayee Jahan Janam Hari Bhakt Kahayee
G E A A B C+ B A A D+ C+ B A F# G B A G E E
Aur Devta Chitt Na Dharahin Hanumat Sei Sarva Sukh Karahin
D E A A B A G F# E E A G F# E D b b E E E D
Sankat Kate Mite Sab Peera Jo Sumirai Hanumat Balbeera
D E A A B A G F# E E A G F# E D b b E E D
Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram Jai Siya Ram Jai Jai Siya Ram
F# A C+ B C+ B A G F# E F# A F# A C+ B C+ B A G F# E F# A

10

Jai Jai Jai Hanuman Gosain Kripa Karahun Gurudev Ki Nayin
G E A A B C+ B A A G E A A B C+ B A A
Jo Shat Bar Path Kare Koi Chhutahin Bandi Maha Sukh Hoi
G E A A B C+ B A A D+ C+ B A F# G B A G E E
Jo Yeh Padhe Hanuman Chalisa Hoye Siddhi Saakhi Gaureesa
D E A A B A G F# E E A G F# E D b b E E D
Tulsidas Sada Hari Chera Keejai Nath Hriday Mam Dera
D E A A B A G F# E E A G F# E D b b E E D D

Read More

చిన్నజీవులకు దెబ్బలు తగలవా?

ఆకారంలో చిన్నగా ఉండే జీవుల తాలూకు శరీర ఉపరితల వైశాల్యం వాటి ఘనపరిమాణం కన్నా చాలా ఎక్కువగా ఉంటుంది. దీనికారణంగా భూమి యెక్క గురుత్వాకర్షణశక్తి వాటిపై చూపించే ప్రభావంకన్నా గాలిలాంటివి వాటి ఉపరితలంపై చూపించే ప్రభావం సాపేక్షికంగా కొంచెం ఎక్కువగా వుంటుంది. దాంతో ఏదైనా ఒక ఎత్తై ప్రదేశం నుండి కిందకు పడిపోయినప్పుడు పెద్ద జీవులకన్నా చిన్నజీవులకు తక్కువ దెబ్బలు తగులుతాయి.

పడే విధానాన్ని బట్టి, ఎత్తుని బట్టి ఒక్కోసారి ఎలాంటి దెబ్బలూ తగలకపోవచ్చు. అంతేగాని అసలు మొత్తానికే దెబ్బలు తగలవు అనుకోవడం సరైనది కాదు. చిన్నజీవుల శరీరం తాలూకు బరువు, ఘనపరిమాణం తక్కువగానూ, అదే సమయంలో వాటి ఉపరితల వైశాల్యం ఎక్కువగాను ఉండే కారణంగా అలాంటి జీవులు పైనుంచి కిందికి పడుతున్నప్పుడు కేవలం పడిపోతున్నట్లుగా కాక ఎగురుతున్నట్లు లేదా ఎగరడానికి ప్రయత్నిస్తున్నట్లు కన్పిస్తాయి.

ఒక్కోసారి జోరుగా వీచే గాలికి అవి గాలితోపాటు కొంత దూరం కొట్టుకొనిపోతాయి కూడా! వివిధరకాల కీటకాలు, పురుగులకే గాక ఆకులు, విత్తనాలు, కాగితం ముక్కలు వంటి వాటికి కూడా ఇదే సూత్రం వర్తిస్తుంది. ఏదేమైనా పైనుంచి కిందికి పడిపోయేటప్పుడు మామూలు దెబ్బలు గాని, తీవ్రమైన దెబ్బలు గాని తగిలే అవకాశం పెద్దజీవులకే ఎక్కువ!

Read More

కాకులు సంఘజీవులు

కాకులు సంఘజీవులు ప్రపంచంలోని పక్షులన్నింటిలోకి కాకులు చాలా తెలివైనవి శాస్తజ్ఞులు చెబుతున్నారు. అడ్డమైనవీ తింటాయని కాకుల్ని కొందరు అసహ్యించుకున్నా, మరికొందరు వాటిని అపశకునంగా భావించినా కాకుల వల్ల పంటపొలాలకు, పర్యావరణానికీ చాలా మేలు జరుగుతుంది. పంటలను నాశనం చేసే క్రిమికీటకాలను తినడం ద్వారా అవి రైతులకు మేలు చేస్తే, ఊళ్ళలోని చెత్తాచెదారంలోని పురుగుల్ని, పదార్థాల్ని తినడం ద్వారా మన పరిసరాలు పరిశుభ్రంగా ఉండేందుకు తోడ్పడుతున్నాయి.

కాకులు సంఘజీవులు. అవి కేవలం తమ కుటుంబానికి చెందిన కాకులకేగాక, అవసరమైనప్పుడు ఇతర కుటుంబాలకు చెందిన కాకులకూ సాయం చేస్తాయి. గుంపులుగా జీవించే అనేక ఇతర పక్షుల్లోనూ, పిల్లులు, కుక్కలు వంటి జంతువుల్లో కూడా ఈ తరహా ప్రవర్తన మనకు కనిపించదు.

కాకులు తెలివిగా, సంతోషంగా జీవించడమే కాదు, అవసరమైనప్పుడు కట్టెపుల్లల్ని తమకు కావలసిన రీతిలో మలచుకొని వాటిని ‘సాధనాలుగా’ ఉపయోగిస్తాయని శాస్త్రజ్ఞులు కనుగొన్నారు. నిజంగానే, కాకులు చాలా తెలివైనవి కదా! అంతేకాదు, వాటికి జ్ఞాపకశక్తి కూడా చాలా ఎక్కువేనట.

Read More

నిమ్మరసం తాగితే జలుబు చేయదా?

మనదేశంతో సహా చాలా దేశాల్లో బాగా ప్రచారంలో ఉన్న నమ్మకాల్లో ‘నిమ్మరసం తాగితే జలుబు చేస్తుంది’ అన్నది కూడా ఒకటి. వానలో తడిస్తే లేదా తడి జుత్తుతో బయట తిరిగితే లేదా ఐస్‌క్రీమ్‌లు తింటే జలుబు చేస్తుంది... అనేవి ఎలా ప్రచారంలోకి వచ్చాయో ఇది కూడా అలాగే ప్రచారంలోకి వచ్చింది. ఇక అసలు విషయంలోకి వస్తే...సాధారణంగా కొన్నిరకాల వైరస్‌లు మన శరీరంలోకి ప్రవేశించి మనపై తమ ప్రతాపాన్ని చూపించినప్పుడు మనకు జలుబు చేస్తుంది.

అందుకని నిమ్మరసం తాగడం వల్ల జలుబు చేస్తుంది అన్నది సరైనది కాదు. అంతేకాదు, జలుబు చేసినవాళ్ళు నిమ్మరసం తాగకూడదు అన్నది కూడా సరైనది కాదు. ఎందుకంటే నిమ్మరసం తాగడం వలన జలుబు రాదు సరికదా, వచ్చిన జలుబు తగ్గుముఖం పడుతుంది.

నిమ్మరసంలో ‘విటమిన్-సి’ అనేది పుష్కలంగా ఉంటుందన్న సంగతి మీకు తెలుసు కదా! అది మన శరీరపు రోగనిరోధకశక్తిని పెంచడానికి చాలా ఉపయోగపడుతుంది. అంటే నిమ్మరసం తీసుకోవడం వలన జలుబు వైరస్‌లతో పోరాడే శక్తి మన శరీరానికి మరింతగా పెరుగుతుందన్నమాట.

అరటి, ఆపిల్స్, బత్తాయిలు వంటి పళ్ళతో సహా అన్నిరకాల పళ్ళను పుష్కలంగా తినమని డాక్టర్లు మరీమరీ చెప్పేది ఎందుకో తెలుసా? అవి మనకు మంచి పోషకాలను అందించడమేగాక మన వ్యాధినిరోధకశక్తి (వ్యాధులతో పోరాడి వాటిని అడ్డుకునే శక్తి)ని పెంచుతాయి.

అందుకని కేవలం నిమ్మపళ్ళ విషయంలోనేగాక ఏ పళ్ళ విషయంలోనూ అనవసరమైన ఆలోచనలను పెట్టుకోకండి.

Read More

Tuning Veena

Generally when the melam is done the base or adhara sruti is 2 (D). and for normal practice the sruti is set to either 2 and half (D sharp) or 3 (E), to set the sruti to either D sharp or E you need to get number 30 string for Sarani. You can go to any music shop and ask for Number 30 string (for sarani) and the corresponding other strings.

The tala strings ie., SA, PA and SA will be always determined by the main sarani string. So if you putting 30 for Sarani, then the talam strings will be 31, 30 and 30.

Read More

Sangeetha Swaralu

                 కీబోర్డ్‌ మెట్లలో నల్లవీ, తెల్లవీ ఒక పద్ధతిలో అమరి ఉంటాయని చూడగానే తెలుస్తుంది. వీటిలో ఒక్కొక్కటీ ఒక్కొక్క స్వరాన్ని పలుకుతుంది. కీబోర్డ్‌ మెట్లు ఎక్కడినుంచయినా సరే మొదలుపెట్టి, నల్లవీ, తెల్లవీ అన్నీ కలిపి వరసగా లెక్కపెడితే 12 కనబడతాయి. పదమూడోది మళ్ళీ మొదటిదాన్ని పోలిన స్థానంలోనే కనబడుతుంది. వీటిలో ఒక్కొక్కటీ ఒక్కొక్క శ్రుతి. వీటిని బొమ్మలో చూపినట్టుగా పాశ్చాత్య సంగీతంలో సి, సి షార్ప్‌, డి మొదలైనవిగా వ్యవహరిస్తారు. వాటిని కర్ణాటక పద్ధతిలో ఒకటి, ఒకటిన్నర వగైరాలుగా సూచిస్తారు. మూడున్నర శ్రుతి అనేది ఉండదని బొమ్మనుబట్టి తెలుస్తుంది. అలాగే మనవాళ్ళు ఏడు శ్రుతిని (శోకాన్ని సూచిస్తుందనే భయంతోనో ఏమో) “అర” అంటారు. హిందూస్తానీలో తెల్లవాటిని సఫేద్‌ ఏక్‌ దో అనీ, నల్లవాటిని కాలీ ఏక్‌, దో అనీ చెపుతారు. ఈ మూడు పద్ధతులూ ఒకటే. ఈ శ్రుతుల ఫ్రీక్వెన్సీలు (సెకండుకు శబ్ద కంపనాల సంఖ్య) నిర్దుష్టంగా ఉంటాయి.

              బ్రిటిష్‌ పద్ధతిలో మిడ్‌ల్‌ సి సెకండుకు 256 కంపనాలు కలిగి ఉంటుంది.

మగవారి కంఠం సామాన్యంగా 1, 2 ఆధార శ్రుతులకు సరిపోతుంది. స్త్రీలకూ, పిల్లలకూ 5, 6, ఆరున్నర సరిపోతుంది. ఆధార శ్రుతి అంటే షడ్జమం, లేక స. మనం ఎంచుకునే దాకా దీనికి ప్రత్యేకంగా ఫ్రీక్వెన్సీ ఉండదుకనక ఇదొక ఫ్లోటింగ్‌పాయింట్‌ అనుకోవచ్చు. ఒక షడ్జమాన్ని (శ్రుతిని) నిర్ణయించుకున్నాక దాని ప్రకారం తక్కిన రిషభం, గాంధారం, మధ్యమం, పంచమం, ధైవతం, నిషాదం అన్నీ పలుకుతాయి. ఆధార శ్రుతిని బట్టి వీటిలో ప్రతిదానికీ ఖచ్చితమైన స్వరస్థానం ఏర్పడుతుంది. అవి సరిగ్గా పలకనప్పుడు అపస్వరం అంటాం.

 మామూలుగా సప్తస్వరాలనేవి నిజానికి 12 స్వరాలు. దీన్ని పాశ్చాత్య పద్ధతిలో డయటోనిక్‌, లేదా క్రోమాటిక్‌ స్కేల్‌ అంటారు. మన పద్ధతిలో చెప్పాలంటే స, ప తప్ప తక్కిన అయిదు (రి, గ, ద, ని) స్వరాలూ రెండేసి ఉంటాయి; అంటే మొత్తం 12. స నుంచి రి గ మ అంటూ “పైకి” వెళుతున్న కొద్దీ స్వరాల ఫ్రీక్వెన్సీ క్రమంగా పెరుగుతూ పోతుంది. అందుకే “కింది” స్వరాలు బొంగురుగానూ, పైవి కీచుగానూ అనిపిస్తాయి. స, రి1, రి2, గ1, గ2, మ1, మ2, ప, ద1, ద2, ని1, ని2 అని ముగించాక మళ్ళీ తారస్థాయిలో స వస్తుంది. ఇంకా పైకి వెళితే వుళ్ళీ రి1, రి2, గ1, వగైరాలన్నీ వస్తాయి. అలాగే మనం మొదలెట్టిన స నుంచి “కిందికి” వెళితే మంద్రస్థాయిలో క్రమంగా ని2, ని1, ద2 మొదలైనవి పలుకుతాయి. ఇది పాడినప్పుడూ, వాయించినప్పుడూ కూడా జరిగే విషయం. వీటిలో 1 సంఖ్య ఉన్న స్వరాలను “కోమల” స్వరాలుగానూ, 2 ఉన్నవాటిని “తీవ్ర” స్వరాలుగానూ హిందూస్తానీ పద్ధతిలో అభివర్ణిస్తారు. రాగాలూ, లక్షలాది పాటలూ అన్నీ ఈ 12 స్వరాలతోనే రూపొందినటువంటివి. సంగీతపు భాషకు అక్షరాలు ఇవే. 

        ఒక షడ్జమం (స) నుంచి మరొక షడ్జమం (స) దాకా ఉన్న వ్యవధిని ఆక్టేవ్‌ అంటారు. పై బొమ్మలో రెండు ఆక్టేవ్‌లు ఉన్నాయి. ఇవి ఎన్నైనా ఉండవచ్చు. దీనికి అంతూ పొంతూ ఉండదు. ఎటొచ్చీ ఫ్రీక్వెన్సీ 20 కంపనాలకంటే తగ్గినా, 20 వేల కంపనాలకంటే ఎక్కువైనా మనకు శబ్దాలు వినబడవు. 8 ఆక్టేవ్‌ లుండే గ్రాండ్‌ పియానో వాయించి చూస్తే ఈ సంగతి స్పష్టంగా తెలుస్తుంది. ఇందులో మరికొంత ఫిజిక్స్‌ ఉంది. ఒక షడ్జమానికీ దాని “పై” షడ్జమానికీ ఫ్రీక్వెన్సీ సరిగ్గా రెండింతలుంటుంది. అలాగే మంద్రస్థాయి షడ్జమపు ఫ్రీక్వెన్సీ సరిగ్గా సగం ఉంటుంది. ముఖ్యమైన సంగతేమిటంటే సరసనున్న ఏ రెండు స్వరాల ఫ్రీక్వెన్సీల మధ్యయినా ఒకే నిష్పత్తి (r) ఉంటుంది. ఉదాహరణకు ఒక స ఫ్రీక్వెన్సీ f అనుకుంటే రి1, రి2, గ1, గ2, మ1 స్వరాల ఫ్రీక్వెన్సీలు వరసగా fr, fr2, fr3, fr4, fr5 అవుతాయన్నమాట. తారస్థాయి స ఫ్రీక్వెన్సీ fr12 = 2f కనక r = 2(1/12) అవుతుంది. దీనర్థం ఏమిటంటే పక్క పక్క స్వరాలు ఏ రెండు తీసుకున్నప్పటికీ వాటి ఫ్రీక్వెన్సీలు ఒకే నిష్పత్తిలో (సుమారుగా 2(1/12) = 1.059) ఉంటాయి. అందువల్ల ఏ స్వరాన్ని ఆధార శ్రుతి చేసుకున్నప్పటికీ తక్కిన స్వరాల క్రమం మారకుండా ఉంటుంది. 

              ఉదాహరణకు మనం సి మెట్టును స అనుకుంటే సి షార్ప్‌ అనేది మొదటి (కోమల) రిషభం అవుతుంది. అలాగే సి షార్ప్ మెట్టును స అనుకుంటే డి అనేది కోమల రిషభం అవుతుంది. అందువల్ల కీబోర్డ్‌ మీద ఏ మెట్టును ఆధార శ్రుతి (స) చేసుకున్నప్పటికీ దాని పక్కనున్న స్వరాలన్నీ వరసగా రి1, రి2, గ1, గ2, మ1, మ2, ప, ద1, ద2, ని1, ని2 అనే క్రమంలోనే వినిపిస్తాయి. పాడుతున్నవారి వీలును బట్టి ఆధారశ్రుతి ఉంటుంది కనక ఈ ఏర్పాటును గురించి మనకు తెలియాలి. 

           సంగీతం గురించి తెలుసుకోదలుచుకున్నవారు పాడితీరాలి. తమ గొంతు కర్ణకఠోరంగా ఉందనిపిస్తే (లేక ఎవరైనా అంటే) తలుపులు మూసుకునయినా పాడుకోవాలి. పుట్టు చెవుడు ఉన్నవారు మూగవారయినట్టే పాడుతున్నప్పుడు తమ గొంతును విని తప్పులు సరిదిద్దుకోవడం (ఫీడ్‌బాక్‌) అతిముఖ్యమైన విషయం. అందుకే వాద్యసంగీతం నేర్చుకుంటున్నప్పుడు కూడా గాత్రం తప్పనిసరి. కీబోర్స్డ్‌ మీద పియానోవంటిది కాకుండా పైప్‌ఆర్గన్‌వంటిది మోగిస్తే మెట్టు నొక్కినంతసేపూ మోగుతూ ఉంటుంది. అది ఎంచుకుని 3 లేక 4 శ్రుతిని మోగించి దానితో గొంతు కలపాలి. (ఇది ఏ ఆక్టేవ్‌దైనా పరవాలేదు కాని కీబోర్డ్‌ మధ్యలోని మెట్టును ఉపయోగిస్తే మంచిది) అది సరిగ్గా ఉంటే ఆ పక్కనున్న స్వరాలను మోగించి వాటికి అనుగుణంగా గొంతు కలపాలి. ఒకవంక పాడుతూ, మరొకవంక మోగుతున్న స్వరం వింటూ రెండూ సరిపోతున్నాయో లేదో గమనిస్తూ ఉండాలి. తప్పుపోయినా కంగారుపడకుండా, అధైర్యపడకుండా కొన్నాళ్ళపాటు అలవాటు చేసుకోవాలి. మన గొంతులో పలుకుతున్నది మనం గుర్తించగలిగితే ఏ పాట విన్నా తెలుసుకోవడం వీలవుతుంది. తప్పు పలుకుతోందేమోనని అనుమానంవస్తే తెలిసినవారిని విని చెప్పమని కోరాలి. ఒళ్ళు తగ్గడానికి వ్యాయామం చేస్తున్నట్టే బిడియపడకుండా ముందుకు సాగాలి. పాడకుండా కేవలం వినడం ద్వారా కూడా సంగీతాన్ని అర్థం చేసుకోవచ్చు కాని దానికి ఎక్కువకాలం పడుతుంది. గాత్ర విద్వాంసులం అనే భావన లేకుండా నెమ్మదిగా పాడుకుంటూ నేర్చుకుంటే సంగీతం సులువుగా పట్టుబడుతుంది. 

              ఏ ఒక్క రాగం తీసుకున్నా వాటిలో మొత్తం 12 స్వరాల్లో కొన్నే పలుకుతాయి. ఒక్కొక్క రాగానికీ ప్రత్యేకమైన “రంగూ, రుచీ, వాసనా” కలగడానికి కారణం అదే. సరిగమపదని స్వరాలన్నీ పలికే రాగాలని సంపూర్ణ రాగాలంటారు. వీటిలో రిగమదని రెండేసి ఉండే అవకాశం ఉంది కనక 32 కాంబినేషన్లు సాధ్యం అవుతాయి. ఉదాహరణకి అన్నీ కోమల స్వరాలయితే హనుమతోడి రాగం వస్తుంది. అన్నీ తీవ్ర స్వరాలయితే కల్యాణి అవుతుంది. కీబోర్డ్‌ మీద మీకు అనువైన శ్రుతిని స అనుకుని తక్కిన మెట్ల మీద వరసగా రి1, రి2, గ1, గ2, మ1, మ2, ప, ద1, ద2, ని1, ని2 అనే స్టికర్లు అతికించుకోండి. ప్రయత్నిస్తున్నది పిల్లలూ, స్త్రీలూ అయితే అయిదున్నర (జి షార్ప్‌ లేదా ఆరు (ఏ) మెట్టును షడ్జమంగా తీసుకోవచ్చు. మగవారికి ఒకటి (సి) సరిపోతుంది. అందరూ ఒకే కీబోర్డ్‌ వాడుతున్నప్పుడు కలర్‌ కోడ్‌ ఉపయోగించి రెండు రకాల స్టికర్లు వాడుకోవాలి. ఇది ఎందుకు చెప్పాలంటే పాడేవారికి ఆధారశ్రుతి మరీ ఎక్కువా తక్కువా అయితే అపస్వరాలు పలికే అవకాశం ఎక్కువగా ఉంటుంది. 12 స్వరాలలో సరిగమదని అన్నీ ఉపయోగపడే రాగాలలో ముందుగా కల్యాణి రాగం (స, రి2, గ2, మ2, ప, ద2, ని2) తీసుకోవచ్చు. దీన్ని హిందూస్తానీలో యమన్‌ అంటారు. ఇందులో అప్పుడప్పుడూ మ1 ఉపయోగిస్తే అది యమన్‌ కల్యాణ్‌ అవుతుంది. కల్యాణి స్వరాలని ఒకదాని వెంట ఒకటి నొక్కుతూ నెమ్మదిగా ప్రతిస్వరానికీ గొంతు కలిపి పాడండి. 

               కల్యాణి రాగంలో బోలెడు సినిమా పాటలున్నాయి. భానుమతి పాడిన మెల్ల మెల్లగా, మనసున మల్లెల, రారా నాసామి రారా, సావిరహే తవదీనా; ఘంటసాల పాడిన కుడి ఎడమైతే, జగమే మారినది, మది శారదాదేవి, చల్లని వెన్నెలలో మొదలైనవన్నీ గుర్తు చేసుకుంటూ వాటిని పోలిన స్వరాలు మీకు పలుకుతున్నాయేమో జాగ్రత్తగా వినండి. రాగం నీలం రంగు వంటిదైతే అందులోని పాట నీలం రంగు వస్తువు వంటిదని గుర్తుంచుకోండి. కల్యాణి స్వరాలు వాయిస్తున్నప్పుడు తక్కిన మెట్లు చేతికి తగలకుండా చూసుకోండి. ఒక్కొక్క రాగాన్నీ బాగా అర్థమయేదాకా వారాల తరబడి పలికిస్తూ ఉండాలి. ప్రాథమిక స్థాయిలో రాగమంటే స్వరాలే అని భావించాలి. ఇది బాగా అలవాటయాక కల్యాణి స్వరాలలో తక్కినవన్నీ అలాగే పాడుతూ మ2 స్థానంలో మ1 పాడండి; అది శంకరాభరణం అవుతుంది. దాంతో మీరు వెంటనే శంకరశాస్త్రి అవతారం ఎత్తకపోయినా సుశీల పాడిన ఏమండోయ్‌ శ్రీవారూ పాట గుర్తుకు తెచ్చుకోండి. అది కూడా శంకరాభరణమే. అలాగే మోహన రాగంలో స్వరాలు స, రి2, గ2, ప, ద2, స. కల్యాణి, లేదా శంకరాభరణంలో మ, ని తీసేస్తే ఇది వస్తుందని మీకు వాయించి పాడుతున్నప్పుడు తెలుస్తుంది. పాత లతా పాట సయొనారా గుర్తుకు తెచ్చుకోండి. తారస్థాయి షడ్జమంతో మొదలుపెడుతూ స స సా సా, ద ప గా గా, దా దాద దాదా పగ రీరీ, సా సరి గప గప దస దాదా (పై స్థాయిలో) గా గగ గారిస రిస దాదా అని వాయించి చూడండి. మోహనలో పడకూడని కోమల స్వరాలు పడితే ట్యూన్‌ పాడవుతుందని గమనించండి. మోహన అలవాటయాక అందులో ద2 తీసేసి ని2 వాయిస్తే హంసధ్వని అవుతుందని తెలుస్తుంది. వాతాపి గణపతిం, శ్రీరఘురాం అనే సినిమా పాటా హంసధ్వని రాగమే. ప్రతి రాగంలోనూ ప్రతి స్వరమూ ఉండాలని లేదు. ఆరోహణలో ఉన్న స్వరాలే అవరోహణలో ఉండాలని కాని, అదే క్రమంలో పలకాలనిగాని లేదు. అందుకనే అనేక కాంబినేషన్లలో వేలకొద్దీ రాగాలున్నాయి.

                     డా. బాలమురళీకృష్ణ స మ1 ప (మూడే మూడు) స్వరాలతో సర్వశ్రీ అనే స్వంత రాగాన్ని సృష్టించి అద్భుతంగా కీర్తన (స్వరకల్పన చేసి మరీ) పాడారు. కింద కొన్ని రాగాల ఆరోహణ, అవరోహణలూ, వాటిలోని కొన్ని పాత తెలుగు సినిమా పాటలూ ఉన్నాయి. ఒక్కొక్క రాగంలోని స్వరాలనూ కీబోర్డ్‌ మీద పలికిస్తూ, కూడా పాడుకుంటూ, పాటను గుర్తుచేసుకుంటూ ఒక్కొక్క రాగంలోనూ ఎటువంటి మూడ్‌ పలుకుతోందో గమనించండి. సామాన్యంగా కోమల స్వరాలుండే రాగాలు కోమలత్వాన్నీ, విషాదాన్నీ వ్యక్తం చేస్తాయని అనిపిస్తుంది. కొన్ని రంగులూ, వాసనలూ కొన్నిరకాల భావాలను ప్రేరేపించినట్టే కొన్ని రాగాలు కొన్ని మూడ్స్‌కు దారితీస్తాయని తెలుస్తుంది. వినడం, విన్నదాన్ని గుర్తుపెట్టుకుని ఆకళించుకోవడం సంగీతానికి చాలా అవసరం. ఇవన్నీ మనం ఇతర సందర్భాల్లో ఒత్తిడి లేకుండా చేస్తూఉన్న పనులే. ఎటొచ్చీ సంగీతం అనగానే ఏదో భయం ఆవహిస్తుంది. అటువంటి అపోహలేవీ లేకుండా సంగీతం వింటే అది తేలికేనని అర్థమౌతుంది. ఇందులో రాసినవన్నీ ఎన్నో వారాల, నెలల పాటు నెమ్మదిగా అభ్యాసం చెయ్యవలసిన విషయాలు. కుటుంబంలో భార్యాభర్తలూ, పిల్లలూ అందరూ ఆసక్తితో కలిసి కూర్చుని అభ్యాసం చేస్తే సరదాగా డిస్కవరీ చేస్తున్నట్టుగా అనిపిస్తుంది. కల్యాణి, శంకరాభరణం సంగతి పైన చూశాం. మరికొన్ని చూద్దాం. ఇక్కడ గుర్తుంచుకోవలసినదేమిటంటే స్వరాలూ, సినిమా పాటలూ రాగాల స్వరూపంలో కొంత భాగాన్నే తెలియజేస్తాయి. ఎవరినైనా గుర్తుపట్టడానికి సన్నగానో, లావుగానో, పొట్టిగానో, పొడుగుగానో ఉంటాడని స్థూలంగా వర్ణించినట్టే ఈ కింది లక్షణాలు రాగాన్ని గుర్తించడానికి తోడ్పడతాయి. కాని దీన్ని మించిన అంశాలు చాలా ఉన్నాయి. ఒక వ్యక్తిని అర్థం చేసుకున్నట్టే రాగాన్ని గురించి తెలుసుకోవడానికి ఎంతో అధ్యయనం అవసరం. రాగలక్షణాల్లో స్వరాల మధ్యనుండే సంబంధమూ, వెయ్యవలసిన, వెయ్యగూడని గమకాలూ వగైరాలెన్నో ఉంటాయి. సినిమా పాటలన్నిటిలోనూ వీటన్నిటినీ వ్యక్తం చెయ్యాలన్న నిబంధన ఏమీ ఉండదు కనక కొన్ని పాటలకు కొన్ని రాగాలు ఆధారం అని మాత్రమే చెప్పవచ్చు. మిగతావన్నీ వినికిడి మీద క్రమంగా తెలుస్తాయి. 

            మాయామాళవగౌళ దీన్ని హిందూస్తానీలో భైరవ్‌ అంటారు. ఇందులో పడే స్వరాలు స, రి1, గ2, మ1, ప, ద1, ని2. మనవాళ్ళు సరళీస్వరాలు నేర్చుకునే రాగం. బైజూ బావ్‌రాలో మొహే భూల్‌ గయే సావరియా ఇదే రాగం. చక్రవాకం దీన్ని హిందూస్తానీలో అహీర్‌ భైరవ్‌ అంటారు. ఇందులో పడేవి స, రి1, గ2, మ1, ప, ద2, ని1. దీన్ని మాయామాళవగౌళతో పోల్చిచూడండి. ఈ రాగంలో ఏడుకొండలవాడ, రాధకు నీవేరా ప్రాణం, మన్నాడే పాడిన పూఛోనకైసే మొదలైన పాటలున్నాయి. చారుకేశి ఇందులో పడే స్వరాలు స, రి2, గ2, మ1, ప, ద1, ని1. ఇందులో భళిభళి దేవా, ఈ పగలు రేయిగా వగైరా పాటలున్నాయి. కీరవాణి ఇందులోని స్వరాలు స, రి2, గ1, మ1, ప, ద1, ని2. పూజాఫలంలో అందేనా ఈ చేతుల, నాగిన్‌లో మేరా దిల్‌యే పుకారే మొదలైనవి ఈ రాగమే. షణ్ముఖప్రియ ఇందులోని స్వరాలు స, రి2, గ1, మ2, ప, ద1, ని1. సంతానంలో దేవీ శ్రీదేవీ, సాగరసంగమంలో తకిట తధిమి పాటలు ఇదే రాగం. ఖరహరప్రియ ఇందులోని స్వరాలు స, రి2, గ1, మ1, ప, ద2, ని1. దేవదాసులో ఇంత తెలిసియుండి పల్లవీ, మిస్సమ్మలో బాలనురా మదనా ఈ రాగంలో పాటలే. ఈ రాగాలన్నీ సంపూర్ణ రాగాలే. ఒక్కొక్క స్వరం మార్చినప్పుడు భావం ఎలా మారుతోందో గమనించండి. ఇప్పుడు తక్కువ స్వరాలున్న కొన్ని రాగాలు చూద్దాం. ఆభేరి దీన్ని హిందూస్తానీలో భీంపలాస్‌ అంటారు. ఇందులో పడే స్వరాలు స, గ1, మ1, ప, ని1. అవరోహణ స ని1 ద2 ప మ1 గ1 రి2; అంటే సరిగ్గా ఖరహరప్రియలాగే. ఆరోహణలో మటుకు రి, ద ఉండవు కనక మూడ్‌ తేడాగా అనిపిస్తుంది. ఈ రాగంలో లెక్కలేనన్ని ఉదాహరణల్లో నీలిమేఘాలలో, నీలీల పాడెదదేవా, నీలాల ఓమేఘమాలా, నీవేనా నను తలచినది వగైరాలున్నాయి. బాగేశ్రీ ఇది వాగీశ్వరి అనే పేరుకు ప్రత్యామ్నాయం; మనవాళ్ళు భాగేశ్రీ అని తప్పుగా పలుకుతారు. ఈ హిందూస్తానీ రాగంలో స్వరాలు స, గ1, మ1, ద2, ని1, స స, ని1, ద2, మ1, ప, ద2, మ1, గ1,రి2, స. ఇవన్నీ ఆభేరిలో పడే స్వరాలే అయినప్పటికీ క్రమంలో మార్పు ఉండడంవల్ల అద్భుతమైన మరొక భావం కలుగుతుంది. నీ కోసమె నే జీవించునది, రారా కనరారా, అలిగితివా మొదలైన పాటలు జనాదరణపొందాయి. హిందీలో జాగ్‌ దర్దే ఇష్క్‌ జాగ్‌ మరొక మంచి పాట. లతా పాడిన నా బోలే పాటను అనుకరిస్తూ రావోయి మాధవా అని భానుమతి పాడింది. తిలక్‌ కామోద్‌ ఈ హిందూస్తానీ రాగంలో స్వరాలు స, రి2, మ1, ప, స స, ని2, ప, ద2, మ1, గ2, స, రి2, గ2, స. ఇందులో గుండమ్మకథలోని అలిగిన వేళనె, జగదేకవీరుని కథలోని ఓ చెలీ ఓహో సఖీ మొదలైన పాటలు విని కొందరు దేశ్‌ అని పొరబడతారు. ఈ పాటల్లో ని1 వినబడడమే అందుకు కారణం. తిలక్‌ కామోద్‌లో ని1 అరుదుగా మాత్రమే ఉపయోగిస్తారు. దేశ్‌లో నాకు తెలిసినంతవరకూ ఎక్కువ తెలుగు సినిమా పాటలున్నట్టు లేవు. భక్తజయదేవ సినిమాలో ఘంటసాల పాడిన దశావతారాల రాగమాలిక ప్రళయపయోధిజలే అన్నపాటలో వసతి దశన శిఖరే అన్న చరణం మాత్రం దేశ్‌ రాగమే. హిందీలో కల్పనా చిత్రంలో ఆశా పాడిన బేకసీ హద్‌సే జబ్‌ గుజర్‌ జాయే, రఫీ, ఆశా మైఁ సుహాగన్‌ హూఁ లో పాడిన గోరీ తోరే నైన్‌ దేశ్‌ రాగానికి ఉదాహరణలు. తిలక్‌ కామోద్‌లో ప స అనే ప్రయోగం ఉంటుంది; అది దేశ్‌లో నిషిద్ధం. హిందూస్తానీ సంగీతంలో దీనికీ తిలక్‌కామోద్‌కూ తేడాలు స్పష్టంగా చూపుతారు. తెలుగు సినిమా పాటల్లో శ్రోతలు పొరబడుతున్నారంటే అది సంగీతదర్శకుల తప్పే. ఈ రెండు రాగాలకూ ఎటువంటి లక్షణాలుంటాయో వారికే సరిగ్గా తెలియదు. ఖమాస్‌ ఈ రాగంలోని స్వరాలు స, మ1, గ2, మ1, ని1,ద2, ప, ద2, ని2, స స, ని1, ద2, ప, మ1, గ2, రి2, స. తెలుగు సినిమా పాటల్లో ఎందుకే నీకింత తొందర, నను విడనాడకురా, పాడమనినన్నడుగతగునా మొదలైనవి ఉన్నాయి. శంకరాభరణంలో వాసుదేవాచార్య కీర్తన బ్రోచేవారెవరురా పాడారు. ఇందులో రెండు నిషాదాలుంటాయి. బేహాగ్‌ ఈ రాగంలోని స్వరాలు స, గ2, మ1, ప, ని2, స స, ని1, ద2, ప, మ2, గ2, మ1, గ2, రి2, స. ఇందులో రెండు మధ్యమాలుంటాయి. భక్త ప్రహ్లాదలో బాలమురళి పాడిన వరమొసగే వనమాలీ ఇదే రాగం. హిందీలో ముకేశ్‌ పాడిన బన్‌కే చకోరీ గోరీ, లతా పాడిన తేరే సుర్‌ ఔర్‌ మేరే గీత్‌ మొదలైన ఉదాహరణలున్నాయి. మోహన, హంసధ్వని లాంటి అయిదు స్వరాల రాగాలు ఇంకా చాలా ఉన్నాయి. కొన్ని ఉదాహరణలు చూద్దాం. హిందోళం హిందూస్తానీలో మాల్‌కౌఁస్‌ అనబడే ఈ రాగంలో స, గ1, మ1, ద1, ని1 స్వరాలుంటాయి. ఇందులో పగలే వెన్నెలా, మనసే అందాల బృందావనం, కలనైనా నీ వలపే మొదలైన పాటలున్నాయి. శుద్ధసావేరి ఇందులోని స్వరాలు స, రి2, మ1, ప, ద2. ఇందులో పాడనా తెలుగు పాట, కోలు కోలోయన్న మొదలైన పాటలున్నాయి. హంసానంది దీన్ని హిందూస్తానీలో రమారమి సోహనీ అంటారు. ఇందులోని స్వరాలు స, గ2, మ2, ద2, ని2, స స, ని2, ద2, మ2, గ2, రి1, స. హాయిహాయిగా ఆమని సాగేలో మొదటి చరణం, నీలాల ఓ మేఘమాలా పాటలో చివరి చరణం ఈ రాగమే. హిందోళంలాగే ఇందులోనూ పంచమం ఉండదు. వలజి దీన్ని హిందూస్తానీలో కలావతీ అంటారు. ఇందులోని స్వరాలు స, గ2, ప, ద2, ని1. ఇందులో రిషభం వాడకూడదుగాని దాదాపు ప్రతి సినిమా పాటలోనూ వాడారు. తెలుగులో వసంత గాలికి, వెన్నెల రేయి అనే యుగళగీతాలూ, హిందీలో రఫీ పాడిన కోయీసాగర్‌ ఆశా పాడిన కాహే తర్‌సాయే జియరా ఉదాహరణలు. రాగేశ్రీ ఈ హిందూస్తానీ రాగంలోని స్వరాలు స, గ2, మ1, ద2, ని1, స స, ని1, ద2, మ1, గ2, మ1, రి2, స. అనా్ననా భామిని, ఇది నా చెలి ఈ రాగానికి ఉదాహరణలు. 

                అమృతవర్షిణి ఇందులోని స్వరాలు స, గ2, మ2, ప, ని1, స. కల్యాణిలో రి2, ద2 తీసేస్తే ఈ రాగం తయారౌతుంది. ఆనతినీయరా అనే పాట ఈ రాగానికి ఉదాహరణ. ఒక ఆధారశ్రుతి మూలంగా, ఉన్న పన్నెండింటిలో వివిధ స్వరాల కలయిక ఎటువంటి రాగభావాన్ని కలిగిస్తుందో కీబోర్స్డ్‌ సహాయంతో ఎవరైనా సరే అర్థం చేసుకోవచ్చు. అంతకుముందు ఎన్ని పాటలు ఎన్నిసార్లు విన్నప్పటికీ స్వయంగా ఎవరికి వారే ఈ స్వరాలను మోగించి చూసుకోవడం, ఆ శబ్దాల ప్రభావం ఎటువంటిదో అనుభవపూర్వకంగా తెలుసుకోవడం ప్రత్యేక విషయంగా అనిపిస్తుంది. అయినప్పటికీ ఇదొక పరిమితమైన ప్రయత్నం మాత్రమే. ఎందుకంటే కేవలం స్వరాలు పలికించినంత మాత్రాన రాగాల అందాలన్నీ బైటపడటంలేదని మీకు త్వరలోనే తెలిసిపోతుంది. మన సంగీతంలో గమకాలు చాలా ముఖ్యం. కాని మొదటి దశలో స్వరాలను గుర్తించి రాగాలను పోల్చడానికి ప్రయత్నించడమే మంచి పద్ధతి. 

              పాట రానివారికి సామాన్యంగా కీబోర్స్డ్‌ కూడా కొత్తే గనక కాస్త తడుముకుంటూ, తప్పులు సరిదిద్దుకుంటూ స్వరాలను పలకడం, ప్రతి స్వరాన్నీ ఆధారశ్రుతితో సరిపోల్చుకుంటూ ఉండడం మొదలైనవన్నీ తప్పనిసరిగా జరిగే విషయాలు. నిస్పృహ చెందకుండా, అదేదో పనిష్మెంట్‌ అనుకోకుండా పట్టుదలతో కృషి చేస్తే సంగీతపు “రహస్యాలన్నీ” త్వరలోనే తెలిసిపోతాయి. పిల్లలు సంగీతం నేర్చుకుంటున్నప్పుడు వారు నేర్చుకుంటున్న “కృత్రిమ” సంగీతానికీ, వారికి తెలిసిన మామూలు పాటలకూ ఉన్న సంబంధం వారికిగనక అర్థమైతే సంగీతం చాలా సులువుగా బోధపడుతుంది. అవి రెండూ వేరువేరని భావించి విడి కంపార్ట్‌మెంట్లలో ఉంచుతారు కనక సంగీత శిక్షణ కాస్తా సంగీత శిక్ష అయి ఊరుకుంటుంది. దీనికి బాధ్యులు నేర్పేవారే. సంగీతానికి అవసరమైన మరొక శక్తి స్వరజ్ఞానం. మనకు తెలియకపోయినా మనం మాట్లాడే మాటలకు స్పెల్లింగ్‌ ఉన్నట్టే ప్రతి ట్యూన్‌కూ, పాటకీ స్వరాలుంటాయి. విన్న పాటకు స్వరాలు చెప్పగలగడం సంగీతకారులకు చాలా అవసరం. సంగీతం నేర్పేవారిలో చాలామందికి కనీసపు స్వరజ్ఞానం లేదని నేను గుర్తించాను. తాము నేర్చుకున్నది చిలకపలుకుల్లా వప్పగించడం తప్ప ఏది విన్నా దానికి స్వరం చెప్పగలగడం టీచర్లలో అందరికీ చేతకాదు. స్వరజ్ఞానం అలవరచుకోవడం అసాధ్యం కాదు. ప్రతి సరళీ స్వరాల వరసనీ, “అలంకారాన్నీ”, పాటనూ సాహిత్యంతో మాత్రమే కాకుండా ఆ వెంటనే స్వరాలతోనూ, మరొకసారి “అ” కారంతోనూ పాడుకుంటూ ఉంటే త్వరలోనే స్వరజ్ఞానం వస్తుంది. మనం విన్నది ఎటువంటి సంగీతమైనా సరే, దాన్ని గుర్తుంచుకుని మనకే వినబడేట్టుగా గట్టిగా పాడుకోవాలి. అదే రాగమో తెలిస్తే ఆ స్వరాలు కీబోర్స్డ్‌ మీద మోగించి చూసుకుంటూ ఉండాలి. మోగుతున్న స్వరాల ద్వారా రాగపు స్వరూపం మనకి కాస్తకాస్తగా అవగతం అవుతుంది. మనం ఎంత మనసు పెట్టి ప్రయత్నిస్తే అంత త్వరగా అర్థం అవుతుంది. కొంత ఆలస్యం అయినంత మాత్రాన నిరాశ పడనవసరంలేదు. కొత్త విషయాలు అర్థం అవుతున్నకొద్దీ మనకు ఉత్సాహమూ, ఆసక్తీ పెరుగుతాయి. ఇంట్లో నలుగురూ కూర్చుని ప్రయత్నిస్తే ముఖ్యంగా పిల్లల్లో ఉన్న ప్రతిభ బైటపడే అవకాశం ఉంటుంది. మంచి సంగీతం ఇంట్లో మోగుతూ ఉండడం అన్నిటికన్నా ముఖ్యమైన విషయం. ఈ విషయంలో ఇంకా కృషి చెయ్యదలిస్తే ఒక్కొక్క రాగంలోనూ ఉన్న శాస్త్రీయ సంగీతాన్నీ, సినిమాపాటలనూ ఒక కేసెట్‌, లేదా సీడీమీద రికార్డ్‌ చేసుకుని అన్నీ ఒకేసారి వింటూ ఆ రాగపు లక్షణాలని అర్థం చేసుకోవచ్చు. ఇలా రాగానికొకటి చొప్పున సేకరించుకుంటే మంచి లైబ్రరీ తయారవుతుంది. సరిగమలురాని చాలామంది రాగాలను గుర్తుపట్టగలరు. వినికిడి వల్ల వారికి రాగాల “ఆకారం” తెలుస్తూ ఉంటుంది. దీనితోబాటు స్వరాలను కూడా డిజిటల్‌ పద్ధతిలో గుర్తించగలిగితే రాగం, స్వరాల నిర్మాణం మరింత ఖచ్చితంగా అర్థం అవుతాయి. తెలుగు పాటలకు రాగాల పేర్లు , హిందీ సినిమా పాటలకు రాగాల పేర్లు కొన్ని వెబ్‌సైట్లలో ఉన్నాయి. ఎటొచ్చీ, వీటిలో కొన్ని తప్పులున్నాయి. సినిమా పాటల్లో రాగాలకు నిర్దుష్టమైన స్వరూపం ఉండడం అరుదైన విషయం. స్థూలంగా ఏ రాగం ఎలా ఉంటుందో తెలుసుకోవడానికి కొన్ని సినిమాపాటలు ఉపయోగపడతాయి.

Read More

Vandemataram – (Original Version) - Piano Keyboard Notes

sa=s ri=r2 ga=g3 ma=m1 pa=p da=d2 ni=n3
unless and otherwise specified.

vandemaataram  vandemaataram
s  r mp m p    m  p nS n S

sujalaam    suphalaam
S R n2  dp  p d  m  gr

malayaja sheetalaam
r p m m  grg n s

sasya shyaamalaam maaataram
s r   m p  m p    rn2 d p

vandemaataram
m  p nS n S

 shubhra jyotsna pulakita yaaminim
rm  p    n    n  n n S n  S  n S

pulla kusumita drumadala shoobhinim
n n   n S n S  S  R n2d  n2d n2 dpdp

suhaasinim sumadhura bhaashinim
r p  m gr  r n2d  n2 pd  m  p

sukhadaam varadaam maataram
r m  p    n n n    nS n S

vande mataram  vande maataram
m  p  nSn S    m  p  nS n S

Read More

సబ్బునీటి బుడగలు ఎక్కువసేపు ఉండాలంటే ఏం చేయాలి?

సన్నని గొట్టంతో గాల్లోకి మనం ఊదే సబ్బు నీటి బుడగలు పెద్దగా ఉండాలన్నా, అవి ఎక్కవ సేపు పగలకుండా ఉండాలన్నా అందుకు మనం కొన్ని చిట్కాలు పాటించాల్సి వుంటుంది.
ముందుగా సబ్బుని కలిపేందుకు మనం శుద్ధమైన నీటిని వాడాల్సి వుంటుంది. ఇందుకై ఓ ఐసుగడ్డని కరిగించగా వచ్చే నీటినిగాని, మెడికల్ షాపుల్లో దొరికే డిస్టిల్డ్ వాటర్‌నిగాని వాడితే మరీ మంచిది.

ఈ నీటిలో కొన్ని సబ్బు ముక్కల్ని గాని లేదా సర్ఫునిగాని వేసి బాగా కలియబెట్టండి. సబ్బు ముక్కలు కరిగి చిక్కని ద్రావకం తయారయ్యాక అందులో కొన్ని గ్లిసరిన్ చుక్కలను వేసి కలపండి. (ఇది కూడా మొడికల్ షాపుల్లో దొరుకుతుంది) అంతే! ఇప్పుడీ ద్రావకంలో సన్నని గొట్టాన్ని ముంచి తీసి, దీంట్లోకి గాలిని ఊదితే చక్కని బుడగలేకాక ఎక్కువసేపు పగలకుండా వుండే బుడగలు గాల్లో తేలుతూ కన్పిస్తాయి!

Read More

సూక్ష్మజీవులు... మహాగట్టివి!

ఆరోగ్యపరంగా ఎన్ని జాగ్రత్తలు తీసుకుంటున్నా, ఇప్పటికీ రకరకాల వ్యాధులు ప్రబలుతూనే ఉన్నాయి. దీనికి కారణం పలురకాల వ్యాధులకు కారణమ య్యే సూక్ష్మజీవులు... మనం వాడే మందులకు అలవాటుపడి మొండిగా తయారయ్యాయి! ప్రస్తుతం ప్రపంచవ్యాప్తంగా.. మలేరియా వంటి వ్యాధులు బాగా ప్రబలడానికి గత కొన్ని దశాబ్దాలుగా మానవసమాజం వివిధ మందులను దుర్వినియోగం చేయడమేనని నిపుణులు అంటున్నారు.

అవసరం లేకున్నా మందులను వాడటం, అవసరాన్ని మించి మందులను వాడటం, వాడాల్సిన పద్ధతిలో వాడాల్సినన్ని రోజులు వాడకపోవడంతో పాటు కల్తీమందులు లేదా నాసిరకం మందులు కూడా వివిధ సూక్ష్మజీవులు తిరిగి శక్తి పుంజుకోవడానికి కారణమవుతున్నాయి.

ప్రస్తుతం టీబీ వల్ల ప్రపంచంలో ఏటా 20 లక్షలమంది చనిపోతున్నారు. ప్రతి ఏటా కొత్తగా 30 నుంచి 50 కోట్ల మందికి కొత్తగా మలేరియా వస్తోంది. ఈ వ్యాధికి గురైనవారిలో ఏడాదికి 27లక్షలమంది చనిపోతున్నారు. ఇక ఫ్లూ జ్వరం వంటివ్యాధుల బారిన పడే వారి సంఖ్య లెక్కలేదు. ఇలాంటి వాటన్నింటికీ వ్యాధికారక సూక్ష్మజీవుల మందులను వాడే విషయంలో మనందరం చాలా జాగ్రత్తగా వ్యవహరించాలి.

Read More

Rani Tu Mein Raja - Son of Sardar (2012) NOTATIONS

Song : Rani Tu Mein Raja Movie ; Son of Sardar (2012)
Music : Himesh Reshammiya   
Singers : Mika Singh, Bhanvya Pandit, Yo Yo Honey Singh





D+D+D+ D+ D#+F+D#+D+ {-G-A#D}
D+D+D+ D+ C+A#AG
Tu Meri Rani, Main Hoon Tera Raja
-A# -A-A -G-G -F# -F# -F#-F# -G-G
Aaja Meri Baahon Mein Aaja
-A#-A# -A-G -F#-F# -G -G-G
Haan Kar De Mujhko, Main Tere
-A# -A -G -F#-F#-F# -F# -G-G
Ghar Le Aaunga, Band Baaja
-A# -A –G-A-A C+-A# -A-G
Milan Se Ambar Aaaj Racha Ja
C+F+ D+ D+D+ C+D+ D#+ D+
Dil Ke Sheesh Mehal Mein Aaja
C+ F+ D#+D+ C+C+ D+ D#+D+
Bin Pheron Ke Viah Racha Ja
C+ F+D#+ D+ C+D+ D#+ D+
Rani Tu Main Raja
GG A A# A#A#AG
GGG A A#A# AG
Rani Tu Main Raja
GG A A# A#A#AG
GGG A A#A# AG
Tujhe Dekhun Jab Jab Mera Jiya Dhadke
A#A# AA# A#A# AA AG FF FFG
Kabhi Aag Lag Jaaye, Kabhi Shola Bhadke
GG A#A# AA GG GG FF FFG
Bin Bhadra Ke Jaise Bijli Kadke
A# A#A A GG FF FFG Rani Tu Main Raja
GG A A# A#A#AG
GGG A A#A# AG
Rani Tu Main Raja
GG A A# A#A#AG
GGG A A#A# AG
D+D+D+ D+ D#+F+D#+D+ {-G-A#D}
D+D+D+ D+ C+A#AG
O Meri Madhubala, Tujhko Bin Varmala
D DC A#A#CD DDC A# A#A#CD
London Ghumaunga, Ghumaunga Patiala
DC A#CCD DFFD# DDCD
Ooh La La, Ooh La La
D C A# C C D
Tu Chaabi Main Taala
D C A# A# C D
Aaja Ab Aa Bhi Ja, Hai Mood Bana Dilwala
DC A# C C D D FF D#D# DCD
D+D+D+ D+ D#+F+D#+D+ {-G-A#D}
D+D+D+ D+ C+A#AG

Read More

1000W Mosfet Power Inverter

This 1000W Mosfet Power Inverter  motivation provide a very unwavering “settle Wave” Output Voltage. Frequency of process is indomitable by a pot and is normally fix to 60 Hz. Various “rotten the shelf” transformers can be there used. or else Custom wind your own on behalf of top results.

1000W Mosfet Power Inverter 

Further MosFets can be paralleled for senior power. It is recommended to encompass a “Fuse” appearing in the Power Line and to continually have a “Load connected”, while power is being useful. The Fuse must be situated rated by the side of 32 volts and must be aproximately 10 Amps for each 100 watts of output. The Power leads be required to be extreme sufficient wire to control this prohibitive Current take! appropriate ardor Sinks ought to be used on the RFP50N06 Fets. These Fets are rated on 50 Amps and 60 Volts. Other types of Mosfets can survive substituted if you desire.

here ARE Limitations! I get had numerous desires in favor of an Inverter for 1000 watts and Even supplementary. regretful I Don’t feel this is sound. by 1000 Watts and operating from a 12 Volt Source, the Input Current wish befall close to 100 AMPS. with the intention of would Require a HUGH Size of a Primary Wire.

Read More

RMSA

RMSA- SCHOOL IMPROVEMENT PLAN (SIP) FORMAT(DOWNLOAD)
RMSA- SCHOOL IMPROVEMENT PROGRAMME::MODEL PLAN::(DOWNLOAD & EDIT AS PER UR SCHOOL DATA)

Read More

Identifying Electronic Components

                       How-to identify and locate information for electronics components you can recycle from discarded gadgets. Brandon gives us example pictures and descriptions for most types of electronics components to help you stock up your home electronics lab. This is a must read for new electronics hobbyist.

 

                           The focus will be on common reusable through-hole components hobbyists will be most likely to scrounge and re-use.

                      Obviously, this is by no means a complete list, there are way to many different electronic components to put into a quick guide, but maybe this will give you some ideas to narrow down your search on an elusive component.

Resistors are one of the most used components in a circuit. Most are color coded, but some have their value in Ohms and their tolerance printed on them. To identify values, you can check out the Electronic Assistant software found in the Free Electronics Hobby Software article here on uC Hobby, or find one of the many online tools. A multimeter that can check resistance can also be helpful, providing the resistor is already removed from the board (measuring it while still soldered in can give inaccurate results, due to connections with the rest of the circuit). They are typically marked with an “R” on a circuit board.

Potentiometers are variable resistors. They normally have their value marked on them, normally marked with the maximum value in Ohms. Smaller trimpots may use a 3-digit code where the first 2 digits are significant, and the 3rd is the multiplier (basically the number of 0′s after the first 2 digits). For example, code 104 = 10 followed by four 0′s = 100000 Ohms = 100K Ohms. They may also have a letter code on them indicating the taper (which is how resistance changes in relation to how far the potentiometer is turned). They are typically marked with an “VR” on a circuit board.

Capacitors are also very commonly used. A lot have their values printed on them, some are marked with 3-digit codes, and a few are color coded. The same resources listed above for resistors can also help you identify capacitor values. They are typically marked with an “C” on a circuit board.

Inductors, also called coils, can be a bit harder to figure out their values. If they are color coded, the resources listed for resistors can help, otherwise a good meter that can measure inductance will be needed. They are typically marked with an “L” on a circuit board.

Crystals and Oscillators are also fairly easy to identify by sight. Most are clearly marked with their operating frequency printed on them. They are typically marked with an “X” or a “Y” on a circuit board.

Relays are typically enclosed in plastic, and many have their specs printed on them. They are typically marked with an “K” on a circuit board.

Transformers are normally pretty easy to identify by sight, and many have their specs printed on them. They are typically marked with an “T” on a circuit board.

Batteries are also pretty easy to identify, and are well marked with their specs.

Fuses can be easy to identify, and typically have their voltage and amperage rating marked on them.

Semiconductors, such as Diodes (typically marked with an “D” on a circuit board).

Transistors (typically marked with an “Q” on a circuit board),

Bridge Rectifiers (typically marked with an “BR” on a circuit board)

Integrated Circuits (typically marked with an “U” or “IC” on a circuit board), can take a little more work to figure out what they are. Many different types can use the same packaging, so they all can’t be identified by just their looks. In most cases the information you need is found in the device’s datasheet. The datasheet is a document containing the specs on the device and many will include example circuits, links to app notes, and other valuable information. They are typically in a .PDF format. If you have never used a PDF file before, you will need a PDF reader to open it. A couple of free ones can be found below.

Read More

చక్రవాకం, మలయమారుతం, కళావతి

చక్రవాకం, మలయమారుతం, కళావతి రాగాల ఆధారంగా ఉన్న కొన్ని పాటలు

చక్రవాకం
1. ఏడు కొండలవాడ వెంకటా రమణా… (పెళ్ళిచేసి చూడు)
2. విధివంచితులై విభవము వీడి… (పాండవ వనవాసం)
3. చీకటిలో కారుచీకటిలో… (మనుషులు మారాలి)
4. రాధకు నీవేర ప్రాణం… (తులాభారం)
5. వీణలోనా తీగలోనా… (చక్రవాకం)
6. జగమే రామమయం… (కధానాయకి మొల్ల)
7. నీ కొండకు నీవే రప్పించుకో… (ఘంటసాల ప్రైవేట్‌ రికార్డ్‌)
8. పిబరే రామరసం… (బాలమురళి ప్రవేట్‌ రికార్డ్‌)
9. పిలిచే వారుంటే … (కల్యాణ మండపం)
10. స్వరములు ఏడైన… (రాగమాలికలోని ఒకచరణం)
11. పూఛొన కైసె మైనె రైన్‌బితాయె… (మేరీ సూరత్‌ తేరీ ఆంఖే)

మలయమారుతం
12. ఓ మలయ పవనమా… (మానవతి)
13. కొండగాలి తిరిగింది… (ఉయ్యాల జంపాల)
14. మనసా ఎటులోర్తునే… (త్యాగరాజ కృతి)
15. మేలుకో శ్రీరంగా… (విప్రనారాయణ రాగమాలికలోని ఒక చరణం)

కళావతి
16. కరుణామయా దేవా… (భక్త తుకారాం)
17. మా ఇలవేలుపు నీవేనయ్యా… (మా వదిన)
18. తోటలోకి రాకురా తుంటరి తుమ్మెదా… (బుద్ధిమంతుడు)
19. వెన్నెల రేయి ఎంతో చలీ చలీ… (ప్రేమించిచూడు)
20. వసంతగాలికి… (కర్ణ?)

రాగం “చక్రవాకం”, కర్ణాటక సాంప్రదాయ సంగీతంలోని 16వ మేళకర్త. హిందూస్తానీ సంగీతంలో “చక్రవాకం”రాగానికి దగ్గర రాగం “అహిర్‌ భైరవి”. కరుణ, భక్తి రసాలను ఈ రాగాలు బాగా పోషిస్తాయి. ముఖ్యంగా, పైన చెప్పిన సినిమా పాటలు పరిచయం ఉన్న వారికి ఈ విషయం అనుభవమే! “చక్రవాకం”, “అహిర్‌ భైరవి” రాగాల స్వర స్థానాల గురించి, “మలయ మారుతం”, “కళావతి” రాగాల స్వరస్థానాలు చర్చించినపుడు తెలుసుకుందాం!

“మలయ మారుతం” కర్ణాటక సాంప్రదాయ సంగీతంలోని 16వ మేళ కర్త అయిన “చక్రవాకం” రాగం యొక్క జన్యం. హిందుస్తానీ పద్ధతిలో “మలయ మారుతం” అన్న పేరుగల రాగం కానీ, “మలయ మారుతం” రాగాన్ని పోలిన రాగం కానీ లేవు. ఐతే, ముఖ్యంగా వాయిద్యకారులు గత 50, 60 సంవత్సరాలుగా, “మలయ మారుతం” రాగాన్ని యధాతధంగా హిందూస్తానీ పద్ధతిలోకి ప్రవేశపెట్టారు. “మలయ మారుతం” ఉదయాన్నే పాడుకొనే ఆహ్లాదకరమైన రాగం. కర్ణాటక సాంప్రదాయ సంగీతంలోని “మనసా ఎటులోర్తునే..” అన్న చాలా ప్రసిద్ధ త్యాగరాజ కృతి, స్వరపరచబడింది “మలయ మారుతం” రాగంలోనే!కరుణ రసాన్ని ఎంతో చక్కగా పోషించే “మలయ మారుతం” రాగం మనో ధర్మ సంగీత అంశాలైన రాగాలాపన, స్వరకల్పన లకు ప్రసిద్ధమైంది.

“కళావతి” రాగం హిందూస్తానీ సాంప్రదాయానికి సంబంధించింది. కర్ణాటక సాంప్రదాయ సంగీతంలో “కళావతి” అన్న రాగం ఉన్నా, ఈ రెంటికీ పోలికలు లేవు. పైన చెప్పుకున్న 16వ మేళకర్త “చక్రవాకం” యొక్క జన్య రాగం అయిన “వలజి” అన్న రాగం హిందూస్తానీ సంగీతంలోని “కళావతి”ని కొంతవరకు పోలి ఉంటుంది. ఈ రెంటికీ స్వరస్థానాలు ఒకటే. అయితే, ఈ రెండు రాగాలు ఒకదానికొకటి దగ్గరగా ఉంటాయని చెప్పలేము. “కళావతి” రాగాన్ని అర్ధరాత్రికి ముందు సమయంలో పాడతారు. పైన ఇచ్చిన కొన్ని సినిమా పాటలలో, ఈ రాగాన్ని అందుకనే వాడారు. ఉదాహరణకు, “వెన్నెల రేయి ఎంతో చలీ చలీ…”, “వసంత గాలికి వలపులు రేగ…” వంటి పాటల్లో, సాహిత్యానికి తగ్గట్టే “కళావతి” రాగం వాడారు.

స్వరస్థానాలు పరిచయం

“చక్రవాకం” సంపూర్ణ రాగం. ఆరోహణలోనూ అవరోహణలోనూ ఏడు స్వరాలు ఉపయోగించే రాగం. కీబోర్డ్‌ మీద పలికిస్తే, స్వర స్థానాలు ఈ విధంగా ఉంటాయి.

స రి1 X X గ2 మ1 X ప X ద2 ని1 X స

ఆరోహణ సరిగమపదనిసా
అవరోహణ సానిదపమగరిస

X అన్న చోట ఉన్న స్వరాలను వాడరు.

హిందూస్తానీ సంగీతంలోని “అహిర్‌ భైరవి” రాగం, మన “చక్రవాకం” రాగాన్ని పోలి ఉంటుంది. అరోహణ అవరోహణ స్వరాలు కూడా “చక్రవాకం” రాగం లాగే ఉంటాయి. ఐతే, రాగం యొక్క ఆలాపనలోనూ, రాగానికి ఇచ్చే ట్రీట్‌మెంట్‌ లోనూ కర్ణాటక హిందూస్తానీ సంగీతాల్లో ఉన్న తేడా ఎలా ఉంటుందో, “చక్రవాకం”, “అహిర్‌ భైరవి” రాగాల్లో స్పష్టంగా కనపడుతుంది.

“మలయ మారుతం” షౌడవ రాగం. ఆరోహణ అవరోహణ, రెంటిలోనూ ఆరు స్వరాలు మాత్రమే ఉంటాయి. “చక్రవాకం” రాగంలోని మధ్యమ స్వరాన్ని (”మ”) పూర్తిగా వదిలేస్తే, అది “మలయ మారుతం” అవుతుంది. కీబోర్డ్‌ మీద స్వర స్థానాలు ఇలా ఉంటాయి.

స రి1 X X గ2 X X ప X ద2 ని1 X స

ఆరోహణ సరిగపదనిసా
అవరోహణ సానిదపగరిస

X అన్న చోట ఉన్న స్వరాలను వాడరు.

“గ, ని” స్వరాలను “ఛాయా స్వరాలు” అంటారు. రాగ లక్షణాన్ని చూపిస్తున్నప్పుడు, “ధ” స్వరం మీద ఎక్కువగా ఆపుతూ ఉంటారు. ఇంతకు ముందు చెప్పుకున్నట్టు, “మలయ మారుతం” రాగాన్ని పోలిన హిందూస్తానీ రాగం లేదు.

“కళావతి” ఔడవ రాగం. ఆరోహణ అవరోహణ, రెంటిలోనూ ఐదు స్వరాలు మాత్రమే ఉంటాయి. “మలయ మారుతం” రాగంలోని రిషభం స్వరాన్ని (”రి”) పూర్తిగా వదిలేస్తే, అది “కళావతి” రాగం అవుతుంది. కీబోర్డ్‌ మీద స్వర స్థానాలు ఇలా ఉంటాయి.

స X X X గ2 X X ప X ద2 ని1 X స

ఆరోహణ సగపదనిసా
అవరోహణ సానిదపగస

X అన్న చోట ఉన్న స్వరాలను వాడరు.

“మలయ మారుతం” రాగంలోని రిషభాన్ని తియ్యటం వల్ల ఐదు స్వరాలే ఉన్నా, ఈ రాగానికి తనదైన ఒక ప్రత్యేకత ఉంది. లలిత సంగీతంలో “కళావతి” రాగాన్ని వాడటం గత 50, 60 సంవత్సరాలుగా జరుగుతోంది.

సినిమా పాటల్లోకి దూకే ముందు, ఈ మూడు రాగాలకి ఉన్న సంబంధాలని చూద్దాం! స్వరస్థానాల దృష్య్టా చెప్పాలంటే, “మలయమారుతం” రాగం “చక్రవాకం” రాగంలో ఒక భాగం. అలాగే, “కళావతి” రాగం “మలయ మారుతం” రాగంలో ఒక భాగం అనుకోవచ్చు. అక్కడితో ఈ పోలికలు, సంబంధాలు పూర్తి అయినట్లే! రాగ లక్షణం దృష్య్టా, ఈ మూడు రాగాలకి దేని గొప్పతనం, ప్రత్యేకత దానికే ఉన్నాయి.

సినిమా పాటలు

“చక్రవాకం” రాగానికి సినిమా పాటల్లో ఒక మంచి ఉదాహరణ “పెళ్ళిచేసి చూడు” సినిమాలోని “ఏడుకొండలవాడ వెంకటా రమణా..” అన్న పాట. జంపె తాళంలో నడిచే ఈ పాట కంపోజ్‌ చెయ్యటంలో ఘంటసాల, పాడటం లో శ్రీమతి లీల చూపించిన విద్వత్తు వాళ్ళు సినీ సంగీతంలో ఎలా ఉన్నత స్థానాల్ని సంపాదించుకున్నారో నిరూపిస్తాయి. పైన చెప్పిన ఇతర సినిమా పాటల్లో ఎక్కువగా”అహిర్‌ భైరవి” రాగం ఛాయలు కనిపిస్తాయి. ఉదాహరణకి, “రాధకు నీవేర ప్రాణం…” అన్న పాప్యులర్‌ పాటలో, శ్రీమతి సుశీల పాట ముందు ఆలాపన ద్వారా “అహిర్‌ భైరవి” ఛాయలు మనకి చూపించారు. అలాగే “తేరీ సూరత్‌ మేరీ ఆంఖే” అన్న హిందీ సినిమాలో “పూఛోన కైసే మైనే…” అన్న పాట సినిమాలో రెండు, మూడు చోట్ల కరుణ రసాన్ని పోషిస్తూ వినిపిస్తుంది. ఉత్సాహం ఉన్న వాళ్ళు, ఈ సినిమా మళ్ళీ చూసినపుడు, మన్నాడే పాడిన ఆలాపన, స్వరోచ్ఛారణ బాగా గుర్తు పెట్టుకో తగ్గవి.

ఇంకో ఉదాహరణ. “స్వరములు ఏడైనా రాగాలెన్నో….” అన్న శ్రీమతి సుశీల పాడిన రాగమాలిక (పంతువరాళి, చక్రవాకం, హిందోళం, సింధుభైరవి) లో, “జననంలోనా కలదు వేదనా, మరణంలోనా కలదు వేదనా” అని మొదలయ్యే చరణంలోని సాహిత్యానికి, సంగీతం ఇచ్చింది “చక్రవాకం” రాగంలోనే!

“లలిత సంగీతంలో కూడా మలయమారుతం వంటి రాగాలను వాడచ్చు” అని ప్రముఖ వాగ్గేయకారుడు శ్రీ బాలాంత్రపు రజనీకాంతరావు (”రజని”), “ఓ మలయ పవనమా…” అన్న పాట ద్వారా “మానవతి” అన్న పాత సినిమాలో నిరూపిస్తే, “ఉయ్యాల జంపాల” సినిమా ద్వారా, “కొండగాలి తిరిగింది…” అన్న పాటని “మలయ మారుతం” రాగంలో కంపోజ్‌ చేసి, ప్రతి తెలుగు వ్యక్తి నాలుకపైన పలికేట్లు చేసిన నేర్పు, గొప్పతనం, స్వర్గీయ పెండ్యాల నాగేశ్వరరావు గారివి. ఇప్పుడు చెప్పుకున్న ఉదాహరణల్లో, సాహిత్య పరంగా “మలయ పవనము”, “కొండగాలి” వంటి పదాలతో మొదలయ్యే పాటలకి “మలయ మారుతం” రాగాన్ని వాడటం ఎంత సహజంగా ఉందో మీరు గమనించే ఉంటారు. పైన లిస్ట్‌ చూస్తే, “మలయ మారుతం” రాగం, తెలుగు సినిమా పాటల్లో తక్కువే అనిపిస్తుంది అడపా, తడపా రాగమాలికల్లో ఈ రాగాన్ని వాడుకున్నా!

మాష్టర్‌ వేణు కంపోజ్‌చెయ్యగా, ప్రముఖ సినీ గాయకుడు శ్రీ పి. బి. శ్రీనివాస్‌ , సుశీలతో కలిసి పాడిన యుగళ గీతం “వెన్నెల రేయి ఎంతో చలీ చలీ..” పాట చాలా మందికి గుర్తుండే ఉంటుంది. ఈ పాటలో “కళావతి” రాగంలో వాడకూడని “తీవ్ర రిషభం” వాడటం జరిగింది. సినిమా పాటల్లో ఇది మామూలే! ముఖ్యంగా గుర్తు పెట్టుకోవల్సింది పి. బి. శ్రీనివాస్‌ “చూపులతోనే మురిపించేవూ… మాటలతోనే మరపించేవూ…” అన్నప్పుడు ఈ పదాల చివర వచ్చే గమకాలు అద్భుతంగా పాడటం. లలిత సంగీతంలో వచ్చే ఒకచిక్కు ఏమిటంటే, శాస్త్రీయ సంగీతంలో అన్నట్టుగానే స్వరాలన్నీ పలకాలి, అంతే కాకుండా ఆ స్వరాలన్నిటిని లలితంగా కూడా పాడాలి! శ్రీ శ్రీనివాస్‌ ఈ పాటలో అది స్పష్టంగా వినిపించారు. ప్రముఖ సంగీత దర్శకుడు, శ్రీ కె.వి. మహాదేవన్‌ ట్యూన్‌ చేసిన “తోటలోకి రాకురా తుంటరి తుమ్మెదా..” అన్న “బుద్ధిమంతుడు” సినిమాలోని పాట కూడా “కళావతి” రాగంలో బాణీ కట్టిందే! కానీ, ఈ పాటలో “కోమల మధ్యమం”, “తీవ్ర రిషభం” కూడా వాడారు. అందువల్ల పాటకు ఏమీ నష్టం కలగలా! ఒక రకంగా చూస్తే ఈ పాటలో వాడిన రాగాన్ని “మిశ్ర కళావతి” అనొచ్చు.

ప్రతి వ్యాసం చివర, ఆ వ్యాసంలో పరిచయం చెయ్యబడ్డ రాగంకి సంబంధించిన సినిమా పాటల పూర్తి స్వరాలు ఇస్తున్నట్టే, ఈ వ్యాసంలో కూడా ఇస్తున్నాను. “చక్రవాకం” కోసం “ఏడుకొండలవాడ వెంకటా రమణా…”, “మలయ మారుతం” కోసం “కొండగాలి తిరిగింది…”, “కళావతి” కోసం “వసంతగాలికి” అన్న పాటల స్వరాలు ఇస్తున్నాను. స్వరాలను అర్ధం చేసుకోటానికి కొత్తగా ప్రయత్నించే వారు, ఈ పాటలు ఒరిజినల్‌ రికార్డ్‌ మళ్ళీ వింటే, ఈ స్వరాలు కొంచెం తేలికగా అర్ధమవుతాయి.

“ఏడుకొండలవాడ …” స్వరాలు
Opening సా, రిగమ, సా, నిదని, సా, రిగమ, పా, దనిస, దా,
దని, సరిగ, సా, నిసనిప, దానిసా, దనిదమ, పాదానీ
పదనీ, దపమగరీ, గామా, పా, గరిసా
ఏడుకొండలవాడ వెంకటారమణా
సద్దుసేయక నీవు నిదురపోవయ్యా
గమపా, రిగమారి, సా, రిగపమా

మొదటి చరణం
పాలసంద్రపుటలలు పట్టెమంచముగా
పున్నమి వెన్నెలలు పూలపానుపుగా
కనులనొలికే వలపు పన్నీటి జల్లుగా
అన్ని అమరించె నీ అలిమేలుమంగా… “ఏడు కొండలవాడ”
గమపా, రిగమారి, సా, రిగమ, పా, దనిస, దా
దని, సరిగ, సా, నిసనిప, దానిసా, దనిదమ, పాదానీ
పదనీ, దపమగరీ, గామా, పా, గరిసా

రెండవ చరణం
నాపాలి దైవమని నమ్ముకున్నానయ్య
నా భాగ్యదేవతా నను మరువకయ్యా
బీబి నాంచారమ్మ పొంచి ఉన్నాదయ్య
చాటు చేసుకు ఎటులో చెంతజేరెదనయ్య… “ఏడు కొండలవాడ”


“కొండగాలి తిరిగింది …” స్వరాలు
కొండగాలి తిరిగిందీ…. సాని ద పదపదసా
కొండగాలి తిరిగింది గుండె ఊసులాడింది
గోదావరి వరదలాగా కోరిక చెలరేగింది ఆ … పదగరిసా ..
సారిగపా..
పాదానీసా రిగరిగరిగరిసా రిగరిగరిగరిసా … పా
నినిని సనిద దదద నిదప పదనీ దనిసా సానిదపా
పుట్టమీద పాలపిట్ట పొంగిపోయి కులికింది
గట్టుమీద కన్నెలేడి గంతులేసి ఆడింది
నినినిససా రిసరిససా నినినిససా రిసరిససా
పట్టపగలు సిరివెన్నెల భరత నాట్య మాడింది
పట్టరాని లేత వలపు పరవశించి పాడింది… “కొండగాలి తిరిగింది”
పాదానీసా రిగరిగరిగరిసా రిగరిగరిగరిసా … పా
నినిని సనిద దదద నిదప పదనీ దనిసా సానిదపా
మొగలిపూల వాసనతో జగతి మురిసి పోయిందీ….
నాగమల్లి పూలతో నల్లని జడ నవ్వింది
నినినిససా రిసరిససా నినినిససా రిసరిససా
పడుచుదనం అందానికి తాంబూల మిచ్చిందీ…..
ప్రాప్తమున్న తీరానికి పడవ సాగిపోయింది… “కొండగాలి తిరిగింది”

 “వసంత గాలికి …” స్వరాలు
Opening ఆలాపన …
Flute: పసా.. నిసనిసనిసద దనిదనిదనిదప పదపదపదపగ
నిసదపగరిస
Guitar: గా.. పా.. దా..
వసంతగాలికి వలపులు రేగ వరించు బాలిక మయూరి కాగా
తనువు మనసు ఊగితూగి ఒక మైకం కలిగేనులే… ఈ మహిమ నీదేనులే
ప్రేమతీరు ఇంతేనులే, ఈ మహిమ నీదేనులే
Guitar: సని దప గరి నిని సా
Accordian: దగప దసనిదా దగపదనీ నిదపా నిదపా
Flute: పా.. దా.. ని.. రిగా పా రి సా ససారీస నినీదాద దదానీని
పాపా
Voilin: సా నిదప దపగరిసా
Guitar: గపదా
రవంత సోకిన చల్లని గాలికి (పదపగరిస) మరింత సోలిన
వసంతుడనగా
తనువు మనసు, ఊగి తూగి ఈ లోకం మారేనులే… ఈ మహిమ నీదేనులే
ఆహా.. భలే హాయిలే… ఈ మహిమ నీదేనులే “వసంత గాలికి”
Guitar: సని దప గరి నిని సా
Accordian: దగప దసనిదా దగపదనీ నిదపా నిదపా
Flute: పా.. దా.. ని.. రిగా పా రి సా ససారీస నినీదాద దదానీని
పాపా
Voilin: సా నిదప దపగరిసా
Guitar: గపదా
విలాస మాధురి, వెన్నెల కాగా
విహార వీణలు విందులు కాగా
ఏకాంతంలో నీవూ నేనే
ఒక స్వర్గం కనిపించెలే
ఈ మహిమ నీదేనులే.. ప్రేమ తీరు ఇంతేనులే .. ఈ మహిమ నీదేనులే
“వసంత గాలికి”

Read More